ექსპერიმენტალური ZB-46 / ZB-47

დღითიდღე ვრწმუნდები, რომ ჩეხოსლოვაკიური იარაღის მიმართ უკვე მანიაკალური დამოკიდებულება მექმნება. ამის საბაბს უდაოდ მაძლევს ჩეხური ექსპერიმენტალური იარაღები და პროტოტიპები, რომელთა შესახებაც სხვადასხვა წიგნებიდან თუ ვებ წყარობიდან ვიღებთ ცნობებს. ინფორმაცია რომელმაც დღევანდელ დღემდე მოაღწია ჩეხოსლოვაკიაში შექმნილი არაერთი უცნაური პროტოტიპის შესახებ ძალიან ძვირფასია პირადად ჩემთვის. მეორე მსოფლიო ომმა კი ექსპერიმენტებისა და პროტოტიპების უდიდესი ნაწილი დაასამარა, რომლის შესახებაც ალბათ ვერასოდეს ვეღარ შევიტყობთ.

მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ჩეხოსლოვაკიის არმიამ მოითხოვა სპეციალური პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის შექმნა. ახალი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი უნდა შექმნილიყო სპეციალურად ტანკების და ჯავშანმანქანების ეკიპაჟისათვის. აგრეთვე იარაღი უნდა გამოეყენებინა საპარაშუტო დესანტს. აქედან გამომდინარე მთავარ მოთხოვნას წარმოადგენდა შემდეგი ფაქტორები:

·         პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი უნდა ყოფილიყო კომპაკტური;

·         არ უნდა ჰქონოდა გამოშვერილი ნაწილები, რომელიც ხელს შეუშლიდა ეკიპაჟს მანქანის უცებ დატოვებაში;

·         პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი გათვლილი უნდა ყოფილიყო 9x19 კალიბრის ვაზნაზე და მის სავაზნე კოლოფში (მჭიდში) უნდა მოთავსებულიყო მინიმუმ 30 ცალი ვაზნა.

1946 წლის მარტს ფაბრიკა “Zbrojovka Brno”-მ წარმოადგინა  კონსტრუქტორ ვაცლავ ჰოლეკის (Václav Holek) მიერ შექმნილი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის პროტოტიპი სახელწოდებით “ZB Vz.1946”.  კონსტრუქტორმა იარაღის გაბარიტების შემცირების მიზნით გამოიყენეა იმ დროისათვის ინოვაციური მეთოდები:

1.      პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს არ გააჩნდა გამოშვერილი პისტოლეტისებური სახელური. მის როლს ასრულებდა ლულის კოლოფის უკანა ნაწილში გაკეთებული დიდი ზომის მრგვალი ჭრილი, რომელშიც მსროლელი ათავსებდა ცერა თითს მთლიანი ფუძით.

2.      სავაზნე კოლოფი (მჭიდი) მოთავსებული იყო იარაღის ქვემოთა მხრიდან ნახევრად დახრილ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში.

ასეთი წყობის შედეგად იარაღს არ გააჩნდა არანაირი გამოშვერილი ნაწილი, რისი წყალობითაც მიიღწეოდა მაქსიმალური კომპაკტურობა. ამ პერიოდში არსებობდა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები, რომელთაც მჭიდის ყელი თავისი მჭიდიანად ეკეცებოდათ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ისე, რომ ტრანსპორტირების დროს ყოფილიყო კომპაკტური და მოსახერხებელი. ასეთი იყო მაგალითად უნგრელი კონსტრუქტორის პ.კირალის „Kiraly 39M“ და „43M“, შვეიცარიული „MP-46“ (მისი შემდგომი ვარიანტი „MP-48“), შემდგომ კი ფრანგული „MAT-49“. თუმცა დაკეცილ მდგომარეობაში ასეთი იარიღით სროლა ვერ ხდებოდა. ჩეხურ პროტოტიპში კი მჭიდი სულ მუდამ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში იმყოფებოდა და ამავდროულად სროლაც წარმოებდა.

ვინაიდან მჭიდი განთავსებული იყო ოდნავ დახრილ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში, ვაზნების მიწოდება ლულის სავაზნის ხაზზე ვერ მოხდებოდა სტანდარტული სქემით, როგორც ხდებოდა ვერტიკალურად განლაგებულ მჭიდიან მოდელებში.

ამიტომ კონსტრუქტორმა შექმნა სპეციალური 4 კბილიანი მბრუნავი ვარსკვლავისებური დისკი, რომელიც საკეტის მოძრაობისას, სპეციალური ბერკეტის მეშვეობით ბრუნავდა ერთი მეოთხედით და ყოველი გადაბრუნებით ახდენდა ვაზნის განთავსებას მიწოდების ხაზზე.

იარაღის კვება ვაზნებით ხდებოდა ორრიგიანი სავაზნე კოლოფით (მჭიდით). არსებობდა ორი სხვადასხვა ტევადობის მჭიდი:

1. სტანდარტული ზომის მჭიდი გათვლილი 32 ცალ 9x19 Parabellum ვაზნაზე;  

2. გრძელი მჭიდი რომელშიც თავსდებოდა 72 ცალი ვაზნა.

ყველაზე საინტერესო იყო ის ფაქტი, რომ გრძელი მჭიდის მორგების შემთხვევაში მაინც არ იზრდებოდა იარაღის გაბარიტები, რადგანაც იგი ქვემოდან გაზდევდა იარაღის კონდახს და ფაქტიურად დამალული იყო მასში.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ლულის კოლოფი (რესივერი) შედგებოდა 2 ნაწილისგან. 1. ზედა მილისებური ფორმის ნაწილი, რომელშიც მოთავსებული იყო საკეტის დეტალები და დამაბრუნებელი ზამბარა; 2. ქვედა ნაწილი, რომელსაც გააჩნდა სახასიათო სამკუთხა ფორმა. იგი ზედა მილისებურ ნაწილთან დაკავშირებული იყო ლულის ქვემოთ არსებული სპეციალური ღერძის მეშვეობით. აღნიშნულ ღერძს მარჯვენა მხრიდან ჰქონდა სპეციალური მბრუნავი თავი, რომლის გადატრიალების მეშვეობით ხდებოდა იარაღის ორ ნაწილად გადახსნა გასაწმენდათ. ლულის კოლოის ქვედა ნაწილში განთავსებული იყო დამრტყმელ-გამშევები მექანიზმის კომპონენტები და სავაზნე კოლოფი (მჭიდი) თავისი დამჭერით.

1947 წელს კონსტრუქტორმა მოახდინა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის მცირედი მოდიფიცირება და შექმნა ეგზემპლარი, რომელსაც ხის კონდახის ნაცვლად გააჩნდა ტელესკოპურად საკეცი მეტალის დუგლუგი (კონდახი).

ZB-47 ზევით გაშლილი დუგლუგით და მოხსნილი 32 ვაზნიანი მჭიდით, ქვემოთ დაკეცილი დუგლუგით და მორგებული მჭიდით

 

დუგლუგის დაკვეცა კიდევ უფრო კომპაკტურს ხდიდა იარაღს. მისი დაკეცვა შესაძლებელი იყო მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი იარაღზე მორგებული იყო მოკლე 32 ვაზნიანი მჭიდიდ, ან მჭიდის გარეშე. 72 ვაზნიანი მჭიდის გამოყენების შემთხვევაში დუგლუგი ვერ დაიკეცებოდა. დაკეცვისას დუგლული დასრიალებდა იარაღის ჩარჩოზე არსებულ მიმმართველებზე, რომლის ქვემოთაც ნახევრად იმალებოდა მჭიდი. საკეც კონდახიან ვარიანტს მიენიჭა სახელწოდება ZB-47. (მოგვიანებით ხის კონდახიან ეგზემპლარსაც იგივე სახელწოდება მიენიჭა).

წინა სამიზნე დამაგრებული იყო იარაღის ლულის გარსაცმის ბოლოში, ხოლო უკანა სამიზნე დამონტაჟებული იყო ლულის კოლოფზე. სამიზნეს გააჩნდა ორი პოზიცია: 1. გათვლილი 100 მეტრამდე დამიზნებისთვის; 2. გათვლილი 300 მეტრამდე დამიზნებისთვის.

ZB-47 ზედხედი. დუგლუგი გაშლილ მდგომარეობაში

ლულის გარსაცმი იცავდა მსროლელს დამწრობისგან და ასრულებდა გამაგრილებელი სისტემის როლს. გარსაცმი ბოლომდე არ ფარავდა ლულის წინა ნაწილს, რათა მსროლელს ადვილად მოეხდინა ტანკიდან ან ჯავშანმანქანის სასროლი ფანჯრიდან (ე.წ. ამბრაზურადან) ლულის გამოყოფა. თუმცა არსებობდა ეგზემპლარები მოკლე ლულითაც, რომელიც მთლიანად დაფარული იყო ლულის გარსაცმით. ასეთი ეგზემპლარები სავარაუდოდ საპარაშუტო დესანტისთვის უნდა ყოფილიყო განკუთვნილი.

მიუხედავად იმისა, რომ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი სულ 24 დეტალისგან შედგებოდა და რიგი დეტალების დამზადება შესაძლებელი იყო დაშტამპვის (დაბეჭდვის) მეთოდით, იგი საბოლოოდ არ იქნა მიღებული შეიარაღებაში, რადგანაც გააჩნდა რთული მექანიზმი, რომელიც საბრძოლო პირობებში შეიძლება ადვილად გამოსულიყო მწყობრიდან. ზუსტად რამდენი ცალი ეგზემპლარი იქნა დამზადებული დღეს ჩვენთვის უცნობია, თუმცა სხვადასხვა წყაროებს თუ დავუჯერებთ იგი მცირე რაოდენობით  არაოფიციალურად საცდელი პარტიის სახით მაინც მოხვდა სამხედროების ხელში.

1947 წელს სპეციალურად ZB-47 მოდელისთვის დაიბეჭდა კარიკატურებით შესრულებული სამომხმარებლო ინსტრუქცია, რომელშიც დეტალურად არის მოცემული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის გამოყენების წესები. (თუ ვინმეს დაგაინტერესებთ აღნიშნული ინსტრუქცია მომწერეთ და შემიძლია გამოგიგზავნოთ ელექტრონული ვერსიის სახით pdf ფორმატში).

ბელგიური FN P90

შეიძლება ითქვას, რომ ამ ჩეხურმა ეგზემპლარმა არ ჩაიარა უკვალოდ და სწორედ იგი გახდა ბელგიური „FN P90“-ს სულისჩამდგმელი. რათქმაუნდა ეს თანამედროვე კლასის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი რადიკალურად განსხვავდება ZB-57 მოდელისგან, თუმცა საერთო  ჯამში იდეა იგივეა.  

გეზი Vz.58 მოდელისკენ

სამოქალაქო ბაზრისთვის ადაპტირებული ჩეხოსლოვაკიური „Vz58”-ის ვარიანტები (CZ858) საქართველოში რომ დიდი პოპულარობით სარგებლობს ამაზე ადრეც ვწერდით ჩვენს სტატიაში სახელწოდებით „VZ 58-ის მოდიფიკაციები და ქართული ბაზარი“. ამავე სტატიაში ჩვენ გიამბეთ Vz.58-ის შექმნის ისტორია, რომელიც დავიწყეთ მისი პროტოტიპის, კოდური სახელწოდებით "Koště" („ცოცხი“) აღწერით. ვფიქრობ ჩვენი მკითხველისთვის საინტერესო უნდა იყოს დამატებითი ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა ხდებოდა პროტოტიპ "Koště"-ს შექმნამდე. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე დამეწერა ეს სტატია.

ჩეხოსლოვაკიური შუალედური ვაზნიდან - მოიერიშე შაშხანამდე

1943 წელს საბჭოთა კავშირში კონსტრუქტორებმა ნ.მ. ელიზაროვმა (Н. М. Елизаров) და ბ.ვ. სიომინმა  (Б. В. Сёмин), გერმანული შუალედური ვაზნის „7,92x33“ ბაზაზე,  შექმნეს თავიანთი შუალედური ვაზნა სახელწოდებით „M43“, რომლის მეტრული აღნიშვნაც იყო  „7,62x41“. მოგვიანებით ვაზნის მასრის სიგრძე შეამცირეს 39მმ-მდე. სწორედ ასე გაჩნდა პოპულარული ვაზნა 7,62x39. 1944 წელს კი ამ ვაზნაზე კონსტრუქტორმა სერგეი სიმონოვმა (Сергей Гаврилович Симонов) შექმნა თვითდამტენი კარაბინი სახელწოდებით „СКС“ (Самозарядный карабин Симонова) (მთავარი საარტილერიო-სარაკეტო სამმართველოს ინდექსი 56-А-231), რომლის პირველი საცდელი პარტია დამზადდა 1944 წლის მიწურულს. 1947 წელს კი საბჭოთა კავშირში აღნიშნულ ვაზნაზე გამოჩნდა უფრო სერიოზული მოთამაშე კალაშნიკოვის ავტომატი „АК-47“.  

რას აკეთებდნენ ამ პერიოდში ჩეხოსლოვაკიაში? ისინიც მუშაობდნენ შუალედურ ვაზნაზე? რა თქმა უნდა მუშაობდნენ! სამუშაოები მიმდინარეობდა გასაიდუმლოებულად. იქმნებოდა ექსპერიმენტალური ვაზნები და იარაღი, რომელთა უმეტესობაც დღეს უცნობია, თუმცა შევძელი მომეპოვებინა ინფორმაცია ერთერთ ასეთ ექსპერიმენტალურ ეგზემპლარზე. 1941 წელს ჩეხოსლოვაკიაში მაუზერის შაშხანის 8x57 JS ვაზნის ბაზაზე შეიქმნა საცდელი ვაზნა კოდური სახელწოდებით „8mm Rapid“.

დღეს აღნიშნული ვაზნები აღარ არსებობს ბუნებაში. კოლექციონერები კი ნახაზის მიხედვით ახდენენ მისი რეპლიკის დამზადებას. ვაზნის ნახაზები და დოკუმენტაცია დათარიღებულია 1942 წლით. დოკუმენტაციაში მოყვანილი ტაქტიკურ-ტექნიკური მახასიათებლები შემდეგი სახისაა: ტყვიის მასა 8გრამი; ტყვიის საწყისი სიჩქარე 670მ/წამი; ენერგია 1800 ჯოული. 1941 წელს აღნიშნულ ვაზნაზე ჩეხოსლოვაკიაში  გენიალურმა კონსტრუქტორმა იოზეფ კოუცკიმ (Josef Koucký) შექმნა თვიტდამტენი კარაბინი სახელწოდებით "ZK-412" (ZK - Zbrojovka Koucký) (ცნობილია აგრეთვე სახელწოდებით „MK SS 42“), რომელიც შეიძლება ჩავთვალოთ ერთერთ პირველ ექსპერიმენტალურ მოიერიშე შაშხანად შუალედურ ვაზნაზე. ZK-412 დამზადდა ფაბრიკაში “Zbrojovka Brno”. ამ პერიოდში ფაბრიკას აკონტროლებდა გერმანული „Waffen SS“ (SS-Führungshaptamt).

მეორე მსოფლიო ომის პერიოდმა ხელი შეუშალა ახალი იარაღის სათანადო გამოცდებს და 1942 წელს პროექტი შეჩერდა. დღეს ცნობილია მხოლოდ ერთი ცალი ეგზემპლარის ვინაობა, რომელიც დაცულია პრაღის სამხედრო ისტორიულ უწყებაში.

ომის დასრულების შემდეგ ჩეხოსლოვაკიაში კვლავ დაიწყეს შუალედურ ვაზნაზე მუშაობა და 1946 წელს პოვაჟსკის მანქანამშენებელ ფაბრიკაში (Povážských strojírnách v roce) შექმნეს ახალი სცდელი ვაზნა სახელწოდებით “7,62x45 Vz.46”.

ვაზნა  “7,62x45 Vz.46”

მცირედი გადამუშავების შემდეგ 1949 წელს ვაზნას მიენიჭა სახელწოდება “7,5x45 Vz.49”. 1949 წლის გაზაფხულს დაიწყო სპეციალური საგამოცდო კონკურსი, რომელზეც მონაწილეებს უნდა წარმოედგინათ ახალ „Vz.49“ ტიპის ვაზნაზე შექმნილი იარაღი.  საბოლოოდ ყველაზე დიდი ყურადღება მიიქცია მსგავსი ტიპის ორმა იარაღმა:

1.      ძმებ ჯოზეფ კოუცკის (Josef Koucký) და ფრანტიშეკ კოუცკის (František Koucký) მიერ წარმოდგენილი თვიტდამტენი კარაბინი, რომელიც 1948 წელს შექმნეს პროტოტიპის სახით  სახელწოდებით “ZK-472”;

2.      იან კრატოჩვილის მიერ (Jan Kratochvíl) (ქართველი არ გეგონთ J ) წარმოდგინილი თვითდამტენი შაშხნის პროტოტიპი „ČZ-493“, რომელიც მის ძმასთან ერთად შექმნა 1949 წელს.

ორივე იარაღის მომდევნო გამოცდები გაიმართა ზამთრის კლიმატურ პირობებში, ხოლო 1950 წელს საბოლოო გამოცდებზე ძმები კოუცკების “ZK-472” პროტოტიპს საიმედოობით აჯობა იან კრატოჩვილის და მისი ძმის მიერ წარმოდგენილმა პროტოტიპმა „ČZ-493“. მოგვიანებით აღნიშნული თვიტდამტენი კარაბინი იქნა მოდიფიცირებული და მიენიჭა სახელწოდება „ČZ 502“.

1951 წელს დასრულდა ჩეხოსლოვაკიური შუალედური ვაზნის საბოლოო ვარიანტი, რომელიც ოფიციალურად იქნა შეიარაღებაში მიღებული 1952 წელს, სახელწოდებით “7,62x45 Vz.52”. ტაქტიკურ-ტექნიკური მახასიათებლებით ჩეხოსლოვაკიური ვაზნა მცირედით აღემატებოდა საბჭოთა კავშირში შექმნილ 7,62x39 ვაზნას. 8,4 გრამიანი ტყვიის საწყისი სიჩქარე შეადგენდა 745მ/წამში, ხოლო ენერგია 2326 ჯოულს.

ზემოთ ჩეხოსლოვაკიური ვაზნა 7,62x45 "Vz.52”, ქვემოთ საბჭოთა ვაზნა 7,62x39

1952 წელს ვაზნასთან ერთად შეიარაღებაში იქნა მიღებული თვითდამტენი შაშხანა “Vz.52”, რომელიც ძმები კრატოჩვილების პროტოტიპ „ČZ 502“-ის გადამუშავების შედეგადად შეიქმნა.

თვითდამტენი Vz.52

შაშხანის შეიარაღებაში მიღებამდე უკვე გამოიკვეთილი იყო მისი სუსტი მხარეები:

1.      დიდი გაბარიტები;

2.      იარაღის მასა (4.08კგ. ვაზნების გარეშე);

3.      მცირე ტევადობის მჭიდი (10 ცალი ვაზნა);

4.      იარაღს არ შეეძლო ავტომატური ჯერებით სროლა.

საბჭოთა კავშირში კი ამ პერიოდში იქოქებოდა კალაშნიკოვის AK-47 მოდელის წარმოება, რომელიც ტაქტიკურ-ტექნიკური მახასიათებლებით ბევრად აღემატებოდა ჩეხოსლოვაკიურ Vz.52 მოდელს.

ჩეხოსლოვაკიაში შეეცადნენ არ აეღოთ ლიცენზია კალაშნიკოვის ავტომატის წარმოებაზე და დამოუკიდებლად შეექმნათ მოიერიშე იარაღი. ძმები კოუცკების მიერ ინიცირებული იქნა პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავდა ახალი მოიერიშე იარაღის შექმნას. იარაღი გათვლილი უნდა ყოფილიყო იმ დროს ჩეხოსლოვაკიაში არსებულ სტანდარტულ შუალედურ ვაზნაზე “7,62x45 Vz.52”. მთავარ მოთხოვნას აგრეთვე წარმოადგენდა ის, რომ იარაღის წონა უნდა ყოფილიყო მაქისმუმ 3,5 კილოგრამი და 400 მეტრამდე სროლისას უნდა ჰქონოდა დამაკმაყოფილებელი სიზუსტე.

1951 წელს სამმა დამოუკიდებელმა საკონსტრუქტორო ჯგუფმა დაიწყო მუშაობა ახალ მოიერიშე იარაღზე.

ეს კონსტრუქტორები იყვნენ:  

1.      იოზეფ კოუცკი (Josef Koucký), რომელის ჯგუფშიც შედიოდა მისი ძმა ფრანტიშეკ კოუცკი (František Koucký). ძმები მოღვაწეობდნენ „Zbrojovka Brno”-ში;

2.      ვაცლავ ჰოლეკი  (Václav Holek). მოღვაწეობდა “Zbrojovka Brno”-ში;

 

3.      და ყველაზე ახალგაზრდა კონსტრუქტორი ჟირი (მოიხსენიებენ აგრეთვე როგორც ირჟი) ჩერმაკი (Jiří Čermák). მოღვაწეობდა  „Česka zbrojovka“-ში.

1953 წლის გამოცდები

1953 წლის აგვისტოს გაიმართა პროტოტიპების ტესტირება სადაც  ძმებმა კოუცკებმა წარმოადგინეს საკუთარი კონსტრუქციის მოიერიშე შაშხანის პროტოტიპი სახელწოდებით „ZK 503“.

ძმები კოუცკების პროტოტიპები „ZK 503“.  ზევით ვარიანტი საკეცი დუგლუგით, ქვევით ხის ფიქსირებული კონდახით.

იარაღის საერთო სიგრძე 854მმ, ლულის სიგრძე 349მმ, მჭიდის ტევადობა 30 ცალი ვაზნა, წონა ცარიელი მჭიდით 4550 გრამი.  პროტოტიპი მუშაობდა ლულის მოკლე სვლის პრინციპით და შეეძლო როგორც ერთეული, ასევე ავტომატური ჯერებით სროლა. ვინაიდან პროტოტიპს გააჩნდა დიდი ზომის მოძრავი დეტალები, ჯერებით სროლისას სიზუსტე იყო ძალიან ცუდი. აგრეთვე იარაღს გააჩნდა ზედმეტად დიდი უკუცემა. გაიცა რეკომენდაცია, რომ კონსტრუქციას დამატებულიყო უკუცემის შემამცირებელი ამორტიზატორი, რომელიც შეამცირებდა იარაღის ჩარჩოზე დარტყმას.

კონკურსზე ირჟი ჩერმაკმა წარმოადგინა იარაღის პროტოტიპი სახელწოდებით „CZ-515“, რომელშიც სროლა წარმოებდა ღია საკეტით. იარაღს შეეძლო როგორც ერთეული, ასევე ავტომატური ჯერებით სროლა.

ისვე როგორც ძმები კოუცკების იარაღს, აღნიშნულ პროტოტიპსაც ჰქონდა არადამაკმაყოფილებელი სიზუსტე, რადგანაც სროლა წარმოებდა ღია საკეტიდან. შესაბამისად სასხლეტზე თითის გამოკვრისას საკეტი წყდებოდა ჩურჩულას და შეკუმშული ზამბარის წყალობით მიექანებოდა წინ. ამ პროცესს თან ზდევდა რხევები, რომელიც დიდ გავლენას ახდენდა იარაღის სტაბილურობაზე, რაც თავისთავად იწვევდა მეტ გაფანტულობას როგორც ავტომატური ჯერებით, ასევე ერთეული გასროლების დროს.

პროტოტიპები "CZ-515". ზემოთ  მოგვიანებით გადამუშავებული ვარიანტი საკეცი დუგლუგით

 

1954 წლის გამოცდები (ჩეხოსლოვაკიაში და საბჭოთა კავშირში)

1954 წელს ვაცლავ ჰოლეკის მიერ წარმოდგენილ იქნა პროტოტიპი სახლწოდებით “ZB-530”. ეს პროტოტიპი კონკურენტებისგან გამოირჩეოდა იმით, რომ 30ცალ ვაზნაზე გათვლილი  მჭიდი უკეთდებოდა ზევიდან. ფაქტიურად ეს იყო ვაცლავ ჰოლეკის მიერ მანამდე შექმნილი ტყვიამფრქვევის „ZB vz. 26“-ის შემსუბუქებული და შემოკლებული ვარიანტი.

ვაცლავ ჰოლეკის პროტოტიპები “ZB-530”. ზევით ადრეული ვარიანტი, ქვემოთ გადამუშავებული ვარიანტი

ძმებმა კოუცკებმა წარმოადგინეს თავიანთი პროტოტიპის „ZK 503“ გაუმჯობესებული და გადამუშავებული ვარიანტი „ZK 503/2“. რომელიც მცირე დეტალებით განსხვავდებოდა პირველი ვარიანტისგან.

„ZK 503/2“

ირჟი ჩერმაკმა კი წარმოადგინა ახალი პროტოტიპი სახელწოდებით „CZ-522“. ეს იარაღი მისი წინამორბედისგან განსხვავებით ისროდა დახურული საკეტით, ლულა შემოკლებული იყო 350მმ-მდე. აგრეთვე შეიცვალა საკეტის შესამართი სახელურის განლაგებაც.

საცდელი სროლებისას სამივე კონსტრუქტორის მიერ წარმოდგენილ ეზემპლარებს შეექმნათ გარკვეული შეფერხებები, თუმცა ყველაზე საუკეთესო საბჭოთა კავშირის გამომცდელების აზრით  აღმოჩნდა ახალგაზრდა კონსტრუქტორის ირჟი ჩერმაკის პროტოტიპი „CZ-522“.

სხვადასხვა ინტერნეტ რესურსებში CZ-515 და CZ522 პროტოტიპების ფოტოები გავრცელებულია პირიქით. ანუ რეალური CZ-522 მოხსენიებულია როგორც CZ-515, ხოლო, რეალური CZ-515 მოხსენიებულია როგორც CZ-522.

1955 წელს საბჭოთა კავშირის თავდაცვის სამინისტროს რეკომენდაციით, ჩეხოსლოვაკიას უნდა ჩაენაცვლებინა მათი ვაზნა Vz.52, საბჭოთა ვაზნით 7,62x39. საბოლოოდ ჩეხოსლოვაკია შეუერთდა ვარშავის შეთანხმებას, რომლის თანახმადაც მათ მოუწიათ საბჭოთა 7,62x39 ვაზნაზე გადასვლა. შესაბამისად ახალი მოიერიშე იარაღი სწორედ ამ ვაზნაზე უნდა შექმნილიყო. ზუსტად ამ პერიოდში პროექტის ინიციატორებმა ძმებმა კოუცკებმა უარი განაცხადეს პროექტში მონაწილეობაზე.

ჩეხოსლოვაკიაში გაიწერა ახალი მოიერიშე იარაღის მოთხოვნები, რომელიც შემდეგი სახის იყო:

-         იარაღი უნდა ყოფილიყო გათვლილი საბჭოთა 7,62x39 ვაზნაზე;

-         იარაღის წონა სავაზნე კოლოფის გარეშე 2,7კგ-მდე;

-         იარაღის წონა სავსე სავაზნე კოლოფით 4კგ-მდე;

-         იარაღის სიგრძე 85სმ-მდე (850მმ);

-         მჭიდის ტევადობა 30 ცალი ვაზნა;

-         მტყუნების (ასეჩკის) დასაშვები პროცენტულობა 0,3%;

-         ძირითადი ნაწილების რესურსი 15 000 გასროლა;

-         დამიზნების მანძილი სროლისას 1000 მეტრამდე;

-         ტყვიების მაქსიმალური გაფანტულობა ერთეული გასროლებით, დაწოლილ მდგომარეობაში სროლით, საყრდენის გამოყენებით 100 მეტრ დისტანციაზე 11სმ;

-         ტყვიების მაქსიმალური გაფანტულობა მოკლე ჯერებით (3-5გასროლა), დაწოლილ მდგომარეობაში სროლით, საყრდენის გამოყენებით 100 მეტრ დისტანციაზე 22სმ.

ახალი მოთხოვნების შესაბამისად დაწყებულ იქნა პროექტი სახელწოდებით "KOŠTĚ" (ცოცხი).

ახალგაზრდა კონსტრუქტორმა ჟირი ჩერმაკმა დაიწყო მისი პროტოტიპის (CZ-522) გადამუშავება ახალი მოთხოვნების შესაბამისად. მასთან ერთად ახალი იარაღის შემუშავებაში აქტიურად ჩაერთო კონსტრუქტორი ბოჰუსლავ ნოვოტნი (Bohuslav Novotný), რომელიც ირჟი ჩერმაკის მარჯვენა ხელს წარმოადგენდა.

 Bohuslav Novotný

გარდა ბოჰუსლავ ნოვოტნისა, პროექტში მონაწილეობას იღებდნენ Jindřich Jakubec-ი და Karel Vystrčil-ი.

ჩამკეტი მექანიზმის სქემა პატენტიდან #118921, რომელიც ჟირი ჩერმაკის სახელზეა გაცემული

ლულის კოლოფის თავსაფარის და მისი ფიქსატორის სქემა პატენტიდან #118925, რომელიც ჟირი ჩერმაკის  და Jindřich Jakubec-ი სახელზეა გაცემული

 

დამრტყმელის სქემა პატენტიდან #118926, რომელიც ბოჰუსლავ ნოვოტნის და  Karel Vystrčil-ის სახელზეა გაცემული

1956 წელს კი მათი ერთობლივი მუშაობის შედეგად მზად იყო პროტოტიპი სახელწოდებით  "KOŠTĚ Samopal 56“ (შემოკლებით Sa-56). ამ პროტოტიპიდან Vz.58 მოდელეამდე გავლილი გზის ისტორია კი შეგიძლიათ იხილოთ ჩვენს ძველ სტატიაში "„VZ 58-ის მოდიფიკაციები და ქართული ბაზარი“.  ბმული > http://www.iaragi.com/2015/04/vz-58.html 

ERMA EMP.44 ერზაც იარაღი გერმანიიდან

საარმიო ცეცხლსასროლი იარაღის სუსტი და ძლიერი მხარეების გამოსავლენად და ახალი საჭიროებების დასადგენად, ყველაზე ობიექტური და ალბათ უტყუარი გამოცდა არის ომი. სწორედ ომის მკაცრ ექსპლუატაციის პირობებში შეიძლება დავინახოთ საარმიო იარაღის ისეთი ნიუანსები, რაც მანამდე შეუმჩნეველი იყო. ომის პერიოდში საარმიო იარაღის გამძლეობისა და ტექნიკურ-კონსტრუქციული თავისებურებების გარდა დიდი მნიშვნელობა ენიჭება აგრეთვე მის წარმოების სირთულეებს. ასეთ დროს ყოველთვის იჩენს თავს ორი ძირითადი ფაქტორი:

1. იარაღი სწრაფად უნდა მზადდებოდეს, რათა დროულად მოხდეს მებრძოლთა შეიარაღება. შესაბამისად დროის მოგების კუთხით აუცილებელია წარმოების ტექნოლოგიის გამარტივება;

2. დროითი რესურსის გარდა მნიშვნელოვანია მატერიალური დანახარჯები. ანუ ის ფაქტორი თუ რა დაუჯდება ქვეყანას მისი წარმოება, რადგანაც ომის პერიოდში მატერიალურ დანახარჯებს დიდი ყურადღება ექცევა.

სწორედ ამიტომ ომის პერიოდში შექმნილი ეგზემპლარების უმეტესობა ამ ორი ძირითადი ფაქტორის გათვალისწინებით იქმნებოდა. რა თქმა უნდა დღეს თანამედროვე პირობებში ხშირად ამ ფაქტორებზე ომის დაწყებამდე ფიქრობენ და ცდილობენ მინიმუმადე იქნას დაყვანილი ხარჯები, წარმოების სირთულეები და სისწრაფე. მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში დიდი რაოდენობით იქმნებოდა ისეთი საარმიო იარაღი, რომლებიც მარტივად რომ ვთქვათ ზემოთ მოყვანილი ფაქტორებიდან გამომდინარე „ზარალდებოდნენ“. ეს ეხებოდა არამარტო ახალ შექმნილ ეგზემპლარებს, არამედ უკვე შეიარაღებაში არსებულ მოდელებსაც. მაგალითად გერმანული ლეგენდა „Walther P38“ 1942-45 წლებში ბევრად უხარისხოდ მზადდებოდა, ვიდრე მანამდე. იგივე შეიძლება ითქვას საბჭოთა კავშირში წარმოებულ ტოკარევის სისტემის პისტოლეტზე “TT-33”, რომელიც ხშირად ხელით გამოთლილს ჰგავდა. მე მინახავს 1941 წელს დამზადებული „TT-33“ და მის ყველა დეტალზე ნათლად ჩანდა დაუმუშავებელი ჩარხების კვალი, ტარის ლოყები უბრალო ხისგან იყო დამზადებული, რომლის ღარებიც არასიმეტრიულად იყო შესრულებული, ხოლო დაფარვა კი საერთოდ აღარ ჰქონდა შერჩენილი. ასეთ დროს მწარმოებლები ნაკლებად ფიქრობდნენ იარაღის ესთეტიურ მხარეებზე და მუშაობდნენ პრინციპით „ომი ყველაფერს ჩამოგვაწერს“ («Война все спишет»). მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში პრინციპით „სწრაფად / იაფად / მარტივად“, გერმანელების მიერ შეიქმნა არაერთი „ერზაც“ ეგზემპლარი, რომელიც საცდელ ვარიანტებს და პროტოტიპებს ვერ გასცდა. მსგავსი ექსპერიმენტალური და საცდელი იარაღების უმეტესობა იმდენად მცირე რაოდენობით მზადდებოდა, რომ ბევრმა მათგანმა დღევანდელ დღემდე ვერც მოაღწია. ნაწილი დაბომბვების შედეგად სამუდამოდ ჩაიმარხა ნანგრევებში, ნაწილი წყალმა წაიღო ან ხანძარმა შეიწირა, ზოგიერთი ეგზემპლარი კი ნაალაფარის სახით მიითვისეს მებრძოლებმა. საბედნიეროდ ჩვენი დღევანდელი სტატიის გმირი გადაურჩა ამ ყველაფერს და მცირე რაოდენობით, მაგრამ მაინც შემორჩა ისტორიას ინფორმაცია მის შესახებ.

მაშ ასე ! გაიცანით გერმანული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი “ERMA EMP.44” !

 

შექმნის ისტორია

მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში გერმანელებს შეიძლება ითქვას მასიურად ჰქონდათ შეიარაღებაში პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები „MP 40“ და ნაწილობრივ “MP-38”.  გარდა ამ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებისა ისინი მცირე რაოდენობით იყენებდნენ სხვადასხვა ქვეყნის მიერ შექმნილ ეგზემპლარებსაც.

1940-იანი წლების დასაწყისში ადოლფ ჰიტლერმა მოითხოვა შეექმნათ ახალი იარაღი, რომელიც საცეცხლე ძალით აჯობებდა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევბს და ამავდროულად იქნებოდა ერთგვარი შუალედური ვარიანტი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებსა და შაშხანებს შორის. ახალი იარაღი უნდა გამხდარიყო ეგრედწოდებული „მოიერიშე შაშხანა“ (Sturmgewehr).

საკონსტრუქტორო ბიუროები მთლიანად გადაერთვნენ ახალი იარაღის შექმნის პროცესებზე. განსაკუთრებული მუშაობა ამ მიმართულებით მიმდინარეობდა   "C.G. Haenel"-ის და "Steyr-Daimler-Puch"-ის საკონსტრუქტორო ბიუროებში. იარაღის მწარმოებლები კი აგრძელებდნენ არსებული „MP-40“ მოდელის წარმოებას. ცნობისათვის 1 ცალი “MP-38”-ის წარმოება ჯდებოდა 57 რეიხსმარკა (1939 წლის მდგომარეობით 57 რეიხსმარკა იყო 4,93 ფუნტ სტერლინგი). ღირებულება იმ დროისათვის არ იყო მაინცდამაინც მაღალი, თუმცა მოითხოვდა დიდ დროით დანახარჯებს. სწორედ ამიტომ შეიქმნა „MP-40”, რომელიც წარმოების /ტექნიკური  კუთხით უფრო გამარტივდა და „MP-38”-თან შედარებით მცირე დროში მზადდებოდა, თუმცა ჯდებოდა 60 რეიხსმარკა (5.19 ფუნტ სტერლინგი).

1939-დან 1943 წლამდე გერმანიის არმიამ დაკარგა „MP-38“-ების და  „MP 40“-ების უდიდესი მარაგები.  ხოლო 1943 წლის 1 აპრილიდან 1 ნოემბრამდე  ბრძოლების შედეგად დაკარგულ იქნა 56 800 ცალი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი „MP-40“. შესაბამისად საგრძნობლად შესუსტდა არმიის მომარაგება. ახალი იარაღი კი ჯერ დამუშავების სტადიაში იმყოფებოდა. ნელნელა ჩნდებოდა საჭიროება შექმნილიყო ისეთი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელიც მინიმალურ დროით და ფინანსურ დანახარჯებს მოითხოვდა. ასეთი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი დაეხმარებოდა გერმანიის არმიას მასიურად შეევსო დაკარგული მარაგები. იარაღის საწარმოს ”Erfurter Maschinenfabrik“ (შემოკლებით „ERMA“) ხელმძღვანელმა, დოქტორმა ბერთოლდ გეიპელმა (Berthold Geipel)(აგრეთვე მოიხსენიებენ, როგორც ბერტოლდ გაიპელი), რომელიც 1922 წლიდან ხელმძღვანელობდა საწარმოს, თითქოს წინასწარ განსჭვრიტა ყველაფერი და 1943 წლის დასაწყისში გადადგა  მსგავსი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის შექმნის პირველი ნაბიჯი. აღნიშნული საწარმო ომის დაწყებიდან ძირითადად ამზადებდა კარაბინებს “Kar98k” და პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებს “MP 40”. სწორედ საწარმო „ERMA“-ში შეიქმნა „MP-38“ მოდელის პირველი პროტოტიპი „EMP-36“, შემდგომ კი „MP-38“, MP-38/40” და “MP-40” მოდელები. შესაბამისად კომპანიას ჰქონდა მდიდარი გამოცდილება პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების კონსტრუირების და წარმოების კუთხით.

როგორც ირკვევა ახალი იარაღის ნახაზები და საპროექტო სამუშაოები მომზადებულ იქნა ჯერ კიდევ 1942 წლის მიწურულს, ხოლო 1943 წლის თებერვალში ფაბრიკა „ERMA“-ში დამზადდა ახალი იარაღის პირველი პროტოტიპები, რომელსაც შემდგომ მიენიჭა სახელწოდება “Erma Maschinenpistole 44” (შემოკლებით „ЕМР.44”). (რიგ წყაროებში მას მოიხსენიებდნენ აგრეთვე შემდეგი დასახელებით „MPE .44“ - Maschinenpistole Erma 44).

იარაღის კონსტრუქცია და ეგებულება

მთავარ კონცეფციას ახალ იარაღში წარმოადგენდა ის, რომ მისი დამზადება შესაძლებელი იყო არადეფიციტური მასალებისგან და დამზადების პროცესში გამოიყენებოდა საპრეს-საშტამპი დაზგები. რიგი დეტალების ერთმანეთთან მიმაგრება კი ხდებოდა მარტივი შედუღების მეთოდით. ყველაზე სასაცილო კი ამ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის კონსტრუქციაში იყო ის, რომ მისი ლულის კოლოფი (რესივერი), პისტოლეტისებური სახელური, ლულის გარსაცმი და სამხრე კონდახი მზადდებოდა ფოლადის მილებისგან. აღნიშნული მილები იყო ერთი დიამეტრის, შესაბამისად ერთი გრძელი მილის დაჭრით კეთდებოდა მთელი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის კორპუსი, რომელშიც შემდგომ ხდებოდა საკეტის, დამრტყმელ-გამშვები მექანიზმის, მჭიდის მიმღების და ლულის ჩაყენება. საერთო ჯამში პისტლეტ-ტყვიამფრქვევი თითქმის 300 გრამით მსუბუქი იყო MP-40-ზე და თითქმის 800გრამით მსუბუქი MP-38-ზე.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი ისროდა  მხოლოდ ავტომატური ჯერებით და სროლა წარმოებდა ღია საკეტიდან, რაც გულისმობს შემდეგს: მსროლელი საკეტის შესამართ ბერკეტს გადაწევდა უკიდურეს პოზიციაში, რასაც მოჰყვებოდა საბრძოლო ზამბარის შეკუმშვა და საკეტის დაფიქსირება ჩურჩულაზე. სასხლეტ კავზე თითის გამოკვრისას, საკეტი წყდებოდა ჩურჩულადან და შეკუმშული დამაბრუნებელი ზამბარის ხარჯზე მიემართებოდა წინ. საკეტის წინ გადაადგილებისას ხდებოდა ვაზნის მიწოდება ლულის სავაზნეში და კაფსულ მაალებლის მყისიერი აალება.

იარაღის საკეტი შედგებოდა ორი დეტალისგან: 1. MP-40-ის საკეტის თავის მსგავსი წინა ნაწილი; 2. სწორკუთხოვანი რკინის დეტალი, რომელსაც ჰქონდა ცილინდრული ფუძე. აღნიშნული დეტალი ასრულებდა დამრტყმელის ფუნქციას. საკეტის წინა ნაწილზე შესრულებული იყო ნახვრეტი, რომელშიც გაყრის მეშვეობით მაგრდებოდა პატარა შესამართი სახელური. შესამართ სახელურს თავზე გააჩნდა პატარა ნაჭდევები. პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევში გამოიყენებოდა მოგრძო მრგვალი ზამბარა, რომელიც ასრულებდა როგორც საკეტის დამაბრუნებელი ზამბარის, ასევე საბრძოლო ზამბარის როლს.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ლულა სიგრძეში იყო 250მმ, ისევე როგორც „MP-38“ და „MP-40“ მოდელებში. მე რატომღაც დარწმუნებული ვიყავი რომ „EMP.44“-ში იყენებდნენ  „MP38“-ის და „MP40“-ის ლულებს, ან ზუსტად იგივე ჩარხის მეშვეობით ამზადებდნენ, თუმცა სხვადასხვა წყარობში გადავამაწმე და აღმოვაჩინე, რომ EMP44-ის ლულას გააჩნია მარჯვნივ მიმართული 4 ჭრილი, ხოლო MP38-ის და MP40-ის ლულებს  კი მარჯვნივ მიმართული 6 ჭრილი აქვთ.

ლულას გააჩნდა მილისებური გარსაცმი, რომელიც იცავდა მსროლელს ცხელ ლულაზე ხელის შეხებისგან და დამწვრობის მიღებისგან. ეს გარსაცმი აღჭურვილი იყო ოთხრიგად შესრულებული მოგძო ჭრილისებური ნასვრეტებით (თითო რიგში 4 ჭრილისებური ნასვრეტი), რომელიც ამსუბუქებდა კონსტრუქციას და ასრულებდა ლულის გაგრილების დანიშნულებას. გარსაცმის ბოლოში ლულის ცხვირის წინ, მიდუღებული იყო პრიმიტიული მუხრუჭ-კომპენსატორი. დამრტყმელ-გამშვები მექანიზმი განთავსებული იყო მილისებურ პისტოლეტისებური სახელურისა და მჭიდის მიმღებს შორის. მასრების ექსტრაქცია (ამოყრა) ხდებოდა მჭიდის მიმღები შახტის ზემოთ, ლულის კოლოფზე განთავსებული ფანჯრიდან. საექსტრაქციო ფანჯრის ზემოთ მიდუღებული იყო მასრების ამრეკლი ფირფიტა.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ვაზნებით კვება ხდებოდა MP-40-ის 32ვაზნიანი მჭიდებით, რაც ფინანსების დაზოგვის კუთხით იყო განპირობებული. მწარმოებელს არ დასჭირდებოდა ახალი ტიპის მჭიდების დამზადება და პირდაპირ არსებულ სათადარიგო მჭიდებს გამოიყენებდა. 

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ერთერთი თავსებურება იყო ის, რომ მჭიდის მიმღებში ერთდროულად გვერდიგვერდ თავსდებოდა 2ცალი 32 ვაზნიანი მჭიდი (ჯამში 64 ვაზნა). ორივე მჭიდს გააჩნდა დამოუკიდებელი ფიქსატორი. მჭიდის მიმღების ყელს წინა მხრიდან გააჩნდა სპეციალური ზამბარიანი კლავიშისებური ღილაკი. აღნიშნულ ღილაკზე ხელის დაჭერისას მსროლელს შეეძლო მჭიდების მიმღები ყელის მარცხნივ ან მარჯვნივ გაწევა (გადაადგილება). შესაბამისად ლულის მიმწოდებელ ხაზზე მოექცეოდა ან ერთი მჭიდი ან მეორე.

როდესაც მებრძოლი გაისვრიდა 32 ვაზნას და დაიცლებოდა ერთი მჭიდი, დააწვებდა კლავიშს, გვერდით გაწევით გადაადგილებდა მჭიდებს, რის შედეგადაც მეორე სავსე მჭიდი მოექცეოდა ლულის მიმწოდებელ ხაზზე. ამის შემდეგ მსროლელი უცებ შემართვდა საკეტს და გააგრძელებდა სროლას. ფაქტიურად ასეთი კონსტრუქცია იძლეოდა საშუალებას, რომ მსროლელს სწრაფად მოეხდინა ერთი სავაზნე კოლოფიდან მეორეზე გადასვლა. 64 ცალი ვაზნით დამუხტული ორივე მჭიდი იწვევდა იარაღის დამძიმებას დაახლოებით 1,35 კილოგრამით.

-         რამდენად საიმედოდ მუშაობდა ასეთი 2 მჭიდიანი სისტემა? სამწუხაროდ ამ კითხვაზე პასუხი არ მაქვს, ვინაიდან „ERMA EMP.44“ არ გამოყენებულა ბრძოლებში. შესაძლოა ასეთ რთულ კონსტრუქციას საველე პირობებში მოჰყოლოდა გარკვეული შეფერხებები და მარტივად რომ ვთქვათ მჭიდების მოძრავი ყელი გაჭედილიყო. აქვე ისმის მეორე შეკითხვა: - რამდენად სწრაფად მოახდენდა მსროლელი სავაზნე კოლოფების უცებ გადაადგილებას? მე ვვარაუდობ, რომ თუკი მსროლელი შეასრულებდა გარკვეულ ვარჯიშებს, გამოიმუშავებდა მოტორიკას, რომლის წყალობითაც უფრო სწრაფი გახდებოდა ერთი მჭიდიდან მეორეზე გადასვლა, ვიდრე ეს ხდებოდა სტანდარტულ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებში ცარიელი მჭიდის მოხსნით, მეორე სავსე მჭიდის ამოღებით და იარაღზე მორგებით.

ზემოდან მჭიდების მიმღებს  ორივე მხარეს გააჩნდა ფრთებივით გამოშვერილი ფირფიტები, რომელიც იცავდა მიმღებს მტვრით და ქვიშით დაბინძურებისგან.

რიგ ლიტერატურაში მოხსენიებულია, რომ არსებობდა გამარტივებული ეგზემპლარი, რომელსაც სტანდარტულად მხოლოდ ერთი მჭიდი უკეთდებოდა.

ზუსტად ასეთივე 2 მჭიდიანი სისტემა მოარგეს ფაბრიკა „Steyr-Daimler-Puch“-ის კონსტრუქტორებმა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევ MP-40 მოდელს, რომელიც 1943 წლის ივლისში დამზადდა პროტოტიპის სახით. პროტოტიპს მიენიჭა სახელწოდება „MP-40/I“ (ქარხნული ინდექსი „Gerat 3004”), რომელიც მხოლოდ მცირე სერიით იქნა დამზადებული.

რამ განაპირობა ასეთი  2 მჭიდიანი კონსტრუქციის შექმნა? სავარაუდოდ გერმანელებმა დაინახეს მოწინააღმდეგე მხარის შეიარაღებაში არსებული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების უპირატესობა. მაგალითად შპაგინის სისტემის საბჭოთა „ППШ-41“-ის დისკისებურ მჭიდში 75ცალი ვაზნა თავსდებოდა. არსებობდა აგრეთვე ამერიკული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები „Thompson M1921“ / “Thompson M1928 A1”, რომელშიც შესაძლებელი იყო 50 და 100 ცალ ვაზნაზე გათვლილი დისკისებური მჭიდების გამოყენება. (სხვათაშორის მცირე რაოდენობით ორივე პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს იყენებდნენ გერმანელები თავიანთ არმიაში. რა თქმა უნდა ისინი თავად არ აწარმოებდნენ მას და შეტაკებების დროს მოპოვებულ ეგზემპლარებს იყენებდნენ).

მცველი

პისტოლეტს არ გააჩნდა დროშისებური მცველი ან რაიმე დამატებითი ბერკეტი, თუმცა იმისათვის, რომ იარაღის გადატანა/ტარება მომხდარიყო უსაფრთხოდ, მფლობელს შეეძლო საკეტის დაფიქსირება ან შეყენებულ პოზიციაში, ან კიდევ დახურულ პოზიციაში. ამისათვის უნდა შესრულიყო შემდეგი ოპერაცია: დაშვებული საკეტის შემთხვევაში, საკეტის შესამართ სახელურზე უნდა მომხდარიყო დაწოლა. დაწოლის შედეგად საკეტის სახელურის მეორე მხარე გამოვიდოდა იარაღის მილისებური ჩარჩოს მარცხენა მხარეს გაკეთებულ ნასვრეტში და მოახდენდა საკეტის დაფიქსირებას. იგივე ოპერაცია კეთდებოდა შეყენებული საკეტის შემთხვევაშიც და საკეტი იბლოკებოდა ღია მდგომარეობაში. ასეთ დროს სასხლეტ კავზე თითის გამოკვრისას, საკეტი არ წყდებოდა ჩურჩულას, ვინაიდან ბლოკირებული იყო შესამართი (შესაყენებელი) სახელურის მიერ. სხვა უსაფრთხოების სისტემა არ გააჩნდა აღნიშნულ ეგზემპლარს.

სამიზნე მოწყობილობები

ბევრ სხვა მინუსებთან ერთად პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ერთერთ მინუსს წარმოადგენდა ის, რომ ლულის ხაზი და კონდახი პრაქტიკულად მდებარეობდა ერთ დონეზე. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე მის დაპროექტებისას მოხდა სამიზნე მოწყობილობის ზევით აწევა. წინა სამიზნე ლულის გარსაცმზე იყო ხამუტისებურად დამაგრებული. იგი შედგებოდა მაღალი ფოლადის ფურცლებისგან შეკრული ჯებირებისგან, რომლის შუაშიც მაგრდებოდა წვეტიანი სამიზნე ღერო.

წინა სამიზნის ჯებირებს ორივე მხრიდან გააჩნდა ვერტიკალურად შესრულებული ჭრილი, რომელზეც მაგრდებოდა იარაღის ღვედი (ღვედის სამაგრი მეორე წერტილი შესრულებული იყო ფოლადის მსხვილი მავთულისგან და ვერტიკალურად იყო მიდუღებული იარაღის მილისებური კონდახის და ლულის კოლოფის გადაბმის ადგილას).  იარაღის უკანა სამიზნეს გააჩნდა 3 ცალი ფირფიტა 100, 200 და 300 მეტრამდე სასროლად. ფირფიტებს გააჩნდა V-სებური ჭრილი.

მილისებური პისტოლეტის სახელურს შიგნით ჰქონდა სიცარიელე და საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელი იყო მისი რაიმე ღეროზე დამაგრება (ჩამოცმა), რაც მსროლელს აძლევდა საშუალებას პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი გამოეყენებინა, როგორც დაზგიანი ტყვიამფრქვევი. ამბობენ „ERMA EMP.44“-ისათვის სპეციალური მინი დაზგაც კი შეიქმნა, თუმცა ასეთი დაზგის ან მისი საკონსტრუქტორო ნახაზების ვინაობა დღეს უცნობია.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის დაშლა / აწყობა

ლულის კოლოფის ბოლოშო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის კონდახთან, ჩამაგრებული იყო ზამბარიანი ღერძი, აღნიშნული ღერძის მოხსნის შემდეგ, შესაძლებელი იყო უკანა მხრიდან გამოგვეღო დამაბრუნებელი ზამბარა. შემდეგ უნდა მოგვეხსნა საკეტის შესამართი სახელური. აღნიშნული ოპერაციის შესრულების შემდეგ, პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის უკანა მხარე უნდა დაგვეწია დაბლა, რასაც მოჰყვებოდა მილისებური კორპუსიდან საკეტის ორივე ნაწილის გამოცურება.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის დაშლა არ წარმოადგენდა დიდ სირთულეს, მაგრამ სანდო წყაროებს თუ დავუჯერებთ, მისი აწყობა დიდ ნერვების შლას უკავშირდებოდა.  მილისებურ ლულის კოლოფში უკანა მხრიდან უნდა შეგვეცურებინა საკეტის წინა ნაწილი, შემდეგ გვერდიდად უნდა ჩაგვევსვა საკეტის შესამართი სახელური და შემდგომ უნდა ჩაგვეცურებინა საკეტის მეორე ნაწილი. ვინაიდან ლულის კოლოფი იყო მილისებური და შიგნით არ გააჩნდა არანაირი ღარები, ხოლო საკეტის ორივე ნაწილი იყო მრგვალი, ჩასმის დროს ორივე მათგანი  თავისუფლად ბრუნავდა საკუთარი ღერძის გარშემო რაც ართულებდა სწორად აწყობის პროცესს.

რამდენი ცალი ეგზემპლარი დამზადდა სულ?

ამ შეკითხვაზე პასუხის გაცემა არ შემიძლია, რადგანაც ისტორიას არ შემორჩა არანაირი ცნობები დამზადებული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების რაოდენობის შესახებ.

დღესათვის ცნობილია მხოლოდ ერთი ცალი EMP 44-ის ვინაობა, რომლის სერიული ნომერიც არის 00015. სხვადასხვა ინტერნეტ გვერდებზე გავრცელებული ფოტოებიც, სწორედ ამ ეგზემპლარის გახლავთ.

თუმცა ინტერნეტში ასევე გავრცელებულია ფოტო რომელზეც ჩანს მსროლელი EMP 44-ით ხელში და ეს ეგზემპლარი არის ერთ მჭიდიანი ვარიანტი, ხოლო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი სერიული ნომრით 00015 კი 2 მჭიდიანი ვარიანტია. შესაძლოა ეს ერთ მჭიდიანი ვარიანტი იყოს რომელიმე ენთუზიასტის მიერ დამზადებული რეპლიკა, შესაძლოა ორიგინალიცაა.

ეგზემპლარი სერიული ნომრით 00015 დაცულია აბერდინის (მერი ლენდი) მუზეუმში, რომელიც ამ ეტაპზე  გადატანილია ფორტ ლიში (ვირჯინიას შტატი).  სხვათაშორის ამ ერთადერთი ეგზემპლარის ისტორია ძალზედ საინტერესოა. 1945 წლის 12 აპრილს აშშ-ს III-ე არმიამ (III Corps) გენერალ ჯორჯ სმიტ პატონის (George Smith Patton) მეთაურობით, მიაღწია ქალაქ ერფურტამდე.

George Smith Patton

ფაბრიკა ERMA-ს ხელმძღვანელმა ბერთოლდ გაიპელმა მოასწრო გაქცევა და თან გაიყოლა ფაბრიკის არქივებში არსებული საკონსტრუქტორო და ტექნოლოგიური დოკუმენტაცია. ზუსტად ამ დროს ამერიკელ სამხედროებს ხელში ჩაუვარდათ გერმანელების დანატოვარი სხვადასხვა აღჭურვილობა, რომელთა შორისაც იყო დღეისათვის ერთადერთი ცნობილი ეგზემპლარი „ERMA EMP 44“. აღნიშნული ეგზემპლარი დაუყოვნებლივ იქნა გაგზავნილი აშშ-ში. რამოდენიმე ხანში კი ერფურტის ეს ტერიტორია წითელმა არმიამ დაიკავა და მთლიანად გადავიდა მათი კონტროლის ქვეშ.  აშშ-ში გაგზავნილ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევ „ERMA EMP 44“-ს მერილენდში აბერდინის პოლიგონზე ჩაუტარდა ზედაპირული გამოცდები. გამოცდებისას იარაღმა არ აჩვანეა რაიმე განსაკუთრებული მონაცამები და გაგზავნილ იქნა საცავში. შემდგომ კი საერთოდ იქნა დავიწყებული. საბოლოოდ სწორედ ამ საცავიდან მოხვდა იგი აბერდინის მუზეუმში და დღემდე იქ ინახება.

რა მოხდებოდა იმ შემთხვევაში თუკი ეს ეგზემპლარი ხელში ჩაუვარდებოდა წითელ არმიას?

ჩემი ვარაუდით იარაღი საერთოდ გაქრებოდა უკვალოდ! შესაბამისად ვერც ეს ინფორმაცია მოაღწევდა ჩვენამდე და აღნიშნული სტატიაც ვერ დაიწერებოდა. მაგრამ დიდი ალბათობით გამოჩნდებოდა რუსული წარმოების პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელშიც მარტივად ამოვიცნობდით ჩვენი სტატიის მთავრი გმირის „ERMA EMP 44“-ის შტრიხებს, რომელზეც რუსები მათთვის ჩვეული პათოსით იტყოდნენ:  ”Мы создали оружие у которого нет аналогов в мире!“

 

სტატიის მომზადებისას ფაქტების გადამოწმებაში დამეხმარა ქვემოთ მოყვანილი ლიტერატურა:

Ian Vernon HOGG – SUBMACHINE GUNS © 2000;

Chris Bishop - Combat Guns © 1998;

Mike Ingram - The MP40 Submachine Gun © 2001;

Бабак Ф. К. – Стрелковое оружие вермахта © 2001;

Монетчиков С. Б. Пехотное оружие Третьего рейха. Часть 3 - Пистолеты-пулеметы / [2001, Справочник].