უცნაური ფრანგი MGD / ERMA PM-9

თამამდ შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი სტატიის გმირი არის ერთ-ერთი ყველაზე უცნაური კონსტრუქციის და შესახედაობის მქონე პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელიც დღემდე შექმნილა. ზოგადად ფრანგებს ახასიათებთ გამორჩეული კონსტრუქციის ცეცხლსასროლი იარაღების შექმნა, მაგრამ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ავტორის მონდომება იმით  იქნა გამოწვეული, რომ სურდა შეექმნა მცირე გაბარიტების მქონე პისტოლეტ-ტყვიაფრქვევი. აღნიშნულ სტატიაში შევეცდები მოკლედ მოგაწოდოთ ინფორმაცია დიდი ხნის წინ შექმნილ ფრანგულ პისტოლეტ ტყვიამფრქვევზე, რომელიც დღეს ძალზედ იშვიათ ეგზემპლარს წარმოადგენს და თითქმის აღარ შემორჩა, რადგანაც მისი წარმოება არ მომხდარა მასიურად. 

 

შექმნის ისტორია

 ნახაზი ორიგინალი პატენტიდან თარიღდება 1958 წლის 15 ივლისით (განაცხადი პატანტზე შეტანილ იქნა 1955 წლის 14 ივლისს)

40-იანი წლების მიწურულს ფრანგი კონსტროქტორის ლუი დებუის (Louis Debuit), მიერ შეიქმნა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელსაც მიენიჭა აბრევიატურა „M.G.D“. ვინაიდან ლუი დებუი მუშაობდა ფრანგულ კომპანიაში "Etablissements Merlin & Gerin", იარაღის დასახელების პირველი ინიციალები აღებული იქნა კომპანიის სახელწოდებიდან, ხოლო ბოლო ასო კი წარმოადგენდა კონსტრუქტორის გვარს -  M.G.D - Merlin & Gerin Debuit. (რიგი წყაროების თანახმად იარაღის სახელი არის უბრალოდ კომპანიის სახელიდან «Societe pour L'expiotation des Brevets M.G.D». 

ფრანგული ვაზნები 7,65 Long (7,65x20)

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის პირველი პროტოტიპი დამზადდა საფარანგეთის ქალაქ გრენობლში და გათვლილი იყო ფრანგულ ვაზნაზე 7,65 MAS (Manufacture d'armes de saint-étienne), რომელიც წარმოადგენს ბრაუნინგის 7,65მმ-ანი ვაზნის დაგრძელებულ ვარიანტს. 

მარცხნივ ფრანგული ვაზნები 7,65 Long (7,65x20) ხოლო მარჯვნივ 9მმ-ანი პარაბელუმის ვაზნა (9x19)

 

სწორედ ამიტომ მას ხშირად უწოდებენ 7,65mm Long (გრძელი), ან 7,65x20 French Long (ფრანგული გრძელი). ვაზნა შექმნილ იქნა 1925 წელს საფრანგეთში. ითვლება, რომ ვაზნა შეიქმნა ამერიკული ვაზნის  .30 Pedersen ბაზაზე. ფრანგული ვაზნის 5,6 გრამიანი ტყვიის საწყისი სიჩქარე შეადგენდა 340-385მეტრს წამში, ხოლო ენერგია 324-415 ჯოულს.

 

ახალი იარაღის შექმნის ამომავალ წერტილს წარმოადგენდა შემდეგი მოთხოვნები:

·         იგი უნდა ყოფილიყო მაქსიმალურად კომპაკტური;

·         შესაძლებელი უნდა ყოფილიყო მისი ფარული ტარება;

·         უნდა ჰქონოდა ეფექტური დამაზიანებელი ძალა, ვიდრე გააჩნდათ იმდ როისათვის არსებულ თვითდამტენ პისტოლეტებს.

 პროტოტიპი ფრანგულ ვაზნაზე 7,65x20. მას გააჩნდა მარცხნივ დასაკეცი კონდახი. არაოფიციალურად გერმანელებმა მიანიჭეს სახელწოდება "PM7"

 

იარაღის კონსტრუქტორმა და საპროექტო ჯგუფმა გამოცადა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელიც საიმედოდ მუშაობდა, მაგრამ ზუსტად ამ პერიოდში, ევროპის ქვეყნებში ყველაზე მეტად გავრცელდა გერმანული 9х19 პარაბელუმის ვაზნები და მიღებულ ქინა გადაწყვეტილება შემდგომი სამუშაოები გაგრძელებულიყო ზუსტად ამ პოპულარულ კალიბრზე. ამავე პერიოდში იარაღის შემუშავებაში ჩართო და მონაწილეობა მიიღო გერმანულმა კომპანიამ "ERMA-Werke"-მ. ასე შეიქმნა ახალი მოდელი MGD 9მმ-ან პარაბელუმის ვაზნაზე (9x19),  რომელიც იკვებობოდა გერმანული ERMA-Werke-ს მიერ შექმნილი პისტოლეტ-ტყვიამფქრვევების МР-38-ის და МР-40-ის 32 ვაზნიანი საშტატო სავაზნე კოლოფებით. 

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების მცირე სერიად (რამოდენიმე ცალი საცდელი ეგზემპლარის სახით) დამზადება მოხდა 1954-1955 წლებში საფრანგეთის ქალაქ გრენობლში არსებულ კომპანიაში «Societe pour L'expiotation des Brevets M.G.D.» გამოშვებულ იქნა მოდელები ფოლადის ჩარჩოსებური დუგლუგით (რომლის ყელიც  ამავდროულად იყო იარაღის სახელური) და ხის დასაკეცი კონდახით. პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი გამოვიდა ორი სხვადასხვა ზომის ლულით 215მმ და გრძელი ლულით 500მმ, რომელიც მისი გაბარიტებიდან გამომდინარე შეიძლება მივაკუთვნოთ კარაბინის კატეგორიას. გრძელი ლულა აღჭურვილი იყო აგრეთვე ლულის მუხრუჭით. 500მმ-ანი ლულით აღჭურვილი მოდელის ხის კონდახი იყო მყარად დაფიქსირებული და არ იკეცებოდა. 

MGD-ს საბაზისო ვარიანტს წარმოადგენდა ფოლადის ჩარჩოსებური დუგლუგის მქონე მოდელი 215მმ-ანი ლულით, რომლის დუგლუგიც მარცხნივ შემობრუნებით იკეცებოდა. გაშლილ და დაკეცილ მდგომარეობაში დუგლუგი ფიქსირდებოდა სპეციალური ძლიერი ზამბარიანი ღილაკის მეშვეობით. 

მიუხედავად იმისა, რომ ფრანგულ MGD-ს სხვა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებთან შედარებით გააჩნდა მთელი რიგი უპირატესობები, შეიქმნა გარკვეული პრობლემები მის წარმოებასთან დაკავშირებით. პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის საკეტის კოლოფი და დეტალების უმეტესობა მზადდებოდა მეტალსაჭრელი დაზგების მეშვეობით, რაც ართულებდა წარმოების პროცესს. გარდა ამისა წარმოების სირთულეებს იწვევდა ზედმეტად რთული კონსტრუქციაც. ამ ყველაფერმა განაპირობა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის მაღალი ღირებულება, რასაც მოჰყვა წარმოების შეჩერება.

1956 წელს ფაბრიკა "ERMA-Werke"-ში რომელიც მდებარეობდა გერმანის ტერიტორიაზე ქალაქ დახაუში, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება დაემზადებინათ ფრანგული MGD. პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს გერმანელებმა მიანიჭეს ინდექსი „ERMA PM-9“, რომელიც შემოიფარგლა მხოლოდ 10 ცალი ეგზემპლარის დამზადებით, რადგანაც მათი ღირებულება იმ დროისათვის შეადგენდა 150 აშშ დოლარს. შემდგომ გერმანული ფაბრიკა გადაერთო სხვა პროექტების შემუშავებაზე და „ERMA PM-9“ დავიწყებულ იქნა. 

დღეისათვის უცნობია სულ ჯამში რამდენი ცალი ეგზემპლარი დამზადდა საფრანგეთიში, მაგრამ სავარაუდოდ დამზადებულმა რაოდენობამ თავის საცდელი პროტოტიპებიანად შეადგინა 15 ცალ ეგზემპლარამდე.

კონსტრუქცია და აგებულება

პისტოლეტ-ყვიამფრქვევ MGD-ს  კონსტრუქცია ზედმეტად რთულადაა აგებული, ამიტომ შევეცდები მაქსიმალურად დეტალურად ავხსნა მისი მოქმედების პრინციპი.

კონსტრუქტორმა თითქმის შეუძლებელი რამ მოიფიქრა იმისათვის, რომ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი გამოსულიყო ძალიან კომპაკტური. მან გამოიყენა უჩვეულო ნახევრად თავისუფალი საკეტის სქემა.  საკეტი იყო მოკლე და მსუბუქი, ამიტომ მისი  გახსნა შენელებული იყო მბრუნავი დისკისებური ქანქარას მეშვეობით, რომელიც სპირალისებური (ხვეულა) დამაბრუნებელი ზამბარით იყო აღჭურვილი.  

სროლა წარმოებდა ღია საკეტით. იარაღის შესაყენებელი ბერკეტი განთავსებული იყო მარჯვენა მხარეს და წარმოადგენდა სპეიალურ პატარა სახელურს, რომელიც საკერავი მანქანის სახელურივით უნდა დაებრუნებინა მსროლეს. მისი დაბრუნებისას ხდებოდა დისკისებური ქანქარის შემობრუნება, რასაც მოჰყვებოდა საკეტის საბრძოლო მდგომარეობაში შემართვა.

შეიძლება ითქვას, რომ MGD -ში გასროლა იწყებოდა მანამდე, სანამ საკეტი ბოლომდე დაიკეტებოდა. სასხლეტზე თითის გამოკვრისას შემართული საკეტი შეკუმშული ხვეულა დამაბრუნებელი ზამბარის ენერგიით წყდება ადგილიდან, გზად სავაზნე კოლოფიდან ამოაქვს ვაზნა და იწყებს მის მიწოდებას ლულის სავაზნეში. წინ გადაადგილებისას მისი საცემი ნემსა ურტყამს კაფსულ-მაალებეს მანამდე, სანამ საკეტი მიაღწევს უკიდურეს წინა წერტილს. გასროლის დროს საკეტი დამაბრუნებელი ზამბარის ენერგიის ხარჯზე აგრძელებს წინ გადაადგილებას, მასრაში წარმოქმნილი თენდის აირები კი ამუხრუჭებენ საკეტს, რის შედეგადაც იგი ოდნავ ეჯახება ჩარჩოს უკიდურეს წინა წერტილს და შემდგომ უკვე იწყება მისი უკუსვლა, რომელიც ასევე შემცირებულია, რადგანაც დენთის აირების გარკვეული ნაწილი მანამდე გაიხარჯა საკეტის დამუხრუჭებაზე. 

აღნიშნული მექანიზმის გამოყენება სროლის დროს იწვევს საკეტის მსუბუქ დაჯახებას ჩარჩოსთან, რაც უზრუნველყოფს მექანიზმის რბილ მუშაობას, კონსტრუქციის მცირე იმპულსს, ნაკლებ რყევას და შესაბამისად მცირე უკუცემას.

დღეს ამდაგვარი პრინციპი გამოიყენება რუსული წარმოების  პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევ ПП-90-ის სისტემაში. მისი გრძივად  მოსრიალე საკეტი უკიდურეს პოზიციებში ნაკლებად ეჯახება საკეტის კოლოფს, რაც იწვევს მცირე უკუცემას და ტყვიების ჯგუფის მაღალ სიბურჯღლეს (შექუჩებულობას).

სამწუხაროდ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევ MGD-ს ტყვიების გაფანტვის მახასიათებლები უცნობია და გაგვიჭირდება მის სიბურჯღლეზე საუბარი. თეორიულად იგი ძალიან ზუსტი უნდა ყოფილიყო ჯერებით სროლისას.

გასროლის შემდეგ საკეტი მასრაში დაგროვილი დენთის აირების ხარჯზე ინერციით გადაადგილდებოდა  უკან და იწვევდა მასრის ექსტრაქციას. საკეტს უკანა ნაწილში გააჩნდა რკალისებური ღარი, რომელშიც შესმული იყო დისკისებური ქანქარის შვერილი დეტალი. შესაბამისად საკეტის უკან გადაადგილებისას ქანქარის შვერილი დეტალი მოძრაობდა რკალისებურ ღარში, რაც იწვევდა მის შემობრუნებას დაახლოვებით 180 გრადუსით და დამაბრუნებელი ხვეულა ზამბარის შეკუმშვას.   

რიგ წყაროებში მოხსენიებულია, რომ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს არ გააჩნდა სროლის რეჟიმების გადამრთველი და სასხლეტზე მცირე დაჭერით ხდებოდა ერთი გასროლა, ხოლო ბოლომდე დაწოლის შემთხვევაში იარაღი ისროდა ჯერებით. შესაძლოა ეს იყო რომელიმე სცდელ ეგზემპლარზე, მაგრამ შემორჩენილი ეგზემპლარებით თუ ვიმსჯელებთ, იარაღის ჩარჩოზე მარცხენა მხარეს სასხლეტი კავის ზევით განთავსებულია დროშიებური გადამრთველი, რომელსაც გააჩნია სამი პოზიცია: მცველი, ერთი გასროლა, ჯერებით გასროლა.

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი MGD სხვა მსგავსი კლასის იარაღისგან (რომლებიც გათვლილია ვაზნაზე 9Х19 Luger), გამოირჩევა კომპაქტურობით, რაც განპირობებულია საკეტის კოლოფის მოკლე გაბარიტებით. საკეტის კოლოფის სიგრძე ფრანგულ MGD-ში არის ორჯერ უფრო მოკლე ვიდრე სხვა (ტრადიციული) სქემით აგებულ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებში. იარაღის კომპაკტურობაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს აგრეთვე ის ფაქტორი, რომ მისი ტრანსპორტირების (გადატანის) დროს შესაძლებელია სავაზნე კოლოფის დაკეცვა ლულის პარალელურად. მსგავსი სისტემა გამოიყენებოდა შემდეგ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებში:

·         39M და 43M (უნგრეთი);

·         МАТ-49 (საფრანგეთი / ვიეტნამი);

·         MP-310 (შვეიცარია).

პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის სამიზნე მოწყობილობა შედგება ლულის ცხვირზე დამაგრებული წინა სამიზნისაგან და საგდულიანი („პერეკიდნოი“) ორ პოზიციიანი დიოპტრული უკანა სამიზნისაგან.

სავაზნე კოლოფის ყელთან იარაღის კორპუსზე, ორივე მხრიდან დამონტაჟებულია ღილაკები. მარჯვენა ღილაკი ასრულებს სავაზნე კოლოფის ფიქსაციის ფუნქციას, ხოლო მარცხნივ განთავსებული ღილაკის დანიშნულებაა სავაზნე კოლოფის საბრძოლო მდგომარეობაში დაფიქსირება. ამ ღილალკზე თითის დაჭერით შეგვიძლია სავაზნე კოლოფი თავისივე მიმღები ყელით დავკეცოთ ლულის პარალელურად, რაც ამცირებს პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის გაბარიტებს და ამავდროულად წარმოადგენს ერთგვარ მცველს, რათა არ მოხდეს შემთხვევითი გასროლა მისი გადატანის/ტრანსპორტირებისას, იმ შემთხვევაში, თუკი მფლობელს საკეტი აქვს შეყენებული (შემართული).

დასკვნა

რათქმაუნდა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი "MGD PM9" მისი შექმნის პერიოდში შეიძლება ჩაითვალოს ერთ-ერთ ყველაზე კომპაკტურ ეგზემპლარად, თუმცა ზუსტად ამ კომპაკტურობამ გამოიწვია მისი ბევრი უარყოფითი ფაქტორი.

პირველ რიგში მის ერგონომიულობას რომ შევეხოთ, მე ის არ მჭერია და არც მისვრია, მაგრამ ფოტოებიდან ნათლად ჩანს, რომ მისი ერგონომიულობა საშინელი უნდა იყოს, რადგანაც:

-         არ გააჩნია ტიბჟირი (ცევიო), რომელზეც მსროლელი მეორე ხელს მოჭიდებდა. მის სანაცვლოდ ალბათ ჩაფიქრებული იყო სავაზნე კოლოფის გამოყენება, რომელიც იმდენად ახლოს არის სასხლეტ კავთან, რომ ფაქტიურად გამოდის მსროლელს ორივე ხელი ძალიან ახლოს (თითქმის ერთ წერტილში) უნდა ჰქონოდა განთავსებული.

-         დასაკეცი ჩარჩოსებური ფოლადის დუგლუგის ყელი, სადაც მსროლელი კიდებს ხელს, ჩემი აზრით საშინელი დასაჭერი იქნებოდა. გარდა ამისა დამიზნებით სროლის შემთხვევაში მეეჭვება სასიამოვნო იყოს ფოლადის ჩარჩოზე ლოყის ჩამოდება;

-         პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი კომპაკტური იყო დაკეცილ მდგომარეობაში, რა დროსაც იგი არ იყო გამოყენებისთვის მზად და მსროლელს უნდა მოეხდინა დასაკეცი დუგლუგის გახსნა, ხოლო შემდგომ ლულის გასწვრივ მოკეცილი სავაზნე კოლოფის გახნსა, რაც ბუნებრივია ოქროს დროს წაართმევდა მსროლელს, იმ შემთხვევაში თუკი დასჭირდებოდა მყისიერი და მოულოდნელი ცეცხლის გახსნა. ზოგადად აღნიშნული უარყოფითი მხარე ახასიათებს ყველა ისეთ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს, რომელიც ამდაგავარი ფორმით იკეცება.

მიუხედავად იმისა, რომ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი MGD PM9 არის „არ შემდგარი“ იარაღი, მივესალმები მისი კონსტრუქტორის ფანტაზიას და მადლობას გადავუხდი იმისათვის, რომ შექმნა ასეთი უცნაური კონსტრუქციის და როგორც უკვე ავღნიშნე ალბათ ვიზუალურადაც ყველაზე გამორჩეული ეგზემლარი, რომელიც დღეს უამრავი ადამიანის ინტერესს იწვევს და ალბათ არასოდეს არ განელდება მის მიმართ ეს ინტერესი.

 

ზემოთ მოდელი 215მმ-ანი ლულით და დასაკეცი ხის კონდახით, ქვემოთ გრძელლულიანი მოდელი ე.წ. კარაბინი

ჯიბის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი Lercker

 

იარაღი, რომელის შესახებაც ამ სტატიაში ვისაუბრებთ, მიეკუთვნება პისტოლეტების კატეგორიას, თუმცა შეიძლება ითქვას, რომ მას გააჩნია პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევისათვის დამახასიათებელი თვისებები და კონსტრუქცია. კერძოდ:

·       შეუძლია როგორც ერთეული გასროლით, ასევე ჯერებით სროლა;

·       როგორც უმეტესობა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევბში, ლერკერის შემთხვევაშიც სროლა წარმოებს ღია საკეტით.

 

აღნიშნულ იარაღზე სტატიის მომზადება გადავწყვიტე იმ მიზეზით, რომ მის შესახებ ინფრომაცია ინტერნეტ სივრცეში ძალზედ მწირია. გარდა ამისა ლერკერის პისტოლეტი ერთ-ერთი ნაკლებად ცნობილი და შეიძლება ითქვას "წარუმატებელი" ეგზემპლარია, ჩვენი ბლოგის მთავარი მიზანი კი ზუსტად მსგავსი ტიპის ცეცხლსასროლი იარაღის ქართველი მკითხველისათვის გაცნობაა.

1950 წელს იტალიელმა ჩეზარე ლერკერმა (Cesare lercker), რომელიც კომპანია ბერეტას (Beretta) თანამშრომელი იყო და კარლო კუპინიმ (Carlo Cuppini) შექმნეს თავიანთი კონსტრუქციის პისტოლეტი. ხშირად პისტოლეტს უწოდებენ „Lercker  Cuppini“ -ს. 1951 წლის 26 ივნისს შეტანილ იქნა განაცხადი პატენტზე, რომელიც 4 წლის შემდეგ, 1955წლის 27 სექტემბერს გაიცა. 

 

პისტოლეტების დამზადების ზუსტი თარიღი უცნობია, რიგი წყაროების თანახმად პირველი პარტია დამზადდა 1960 წელს ბოლონიაში კომპანია „ლერკერის“ მიერ. ლერკერის და კუპინის პისტოლეტი გათვლილი იყო ბრაუნინგის 6,35მმ-ან ვაზნაზე (.25ACP) და მისი მთავარი დანიშნულება უნდა ყოფილიყო თავდაცვა. 6,35მმ-ანი ბრაუნინგის ვაზნა (.25ACP) მხოლოდ მცირე ზომის ჯიბის თვითდამტენ პისტოლტებში (იშვიათად რევოლვერებშიც) გამოიყენება, რომელთაც მოკლე 50-70მმ სიგრძის ლულა გააჩნიათ და გასროლისას მათი ლულიდან გამოსული ტყვიის საწყისი სიჩქარე საშუალოდ 200-230 მეტრ/წამს შეადგენს, რომლის ენერგიაც არის 65-86 ჯოული, ხოლო ლერკერის შემთხვევაში 102მმ-ანი ლულა ტყვიას ანიჭებს 240 მ/წამს, რის ხარჯზეც ენერგია უმნიშვნელოდ, მაგრამ მაინც მატულობს და 94 ჯოულს შეადგენს.

კონსტრუქტორებმა იცოდნენ, რომ ბრაუნინგის 6,35 მმ-ანი ვაზნა ძალზედ სუსტი იყო თავდაცვითი მიზნისათვის, მაგრამ შეეცადნენ მისი სისუსტე დაეკომპენსირებინათ შემდეგი ფაქტორებით:

·        ავტომატური ჯერებით სროლის რეჟიმი;

·        მაღალი სროლის ტემპი (1200 გასროლა წუთში);

·        პისტოლეტებთან შედარებით უფრო მეტი მოცულობის ორრიგიანი სავაზნე კოლოფი.

რათქმაუნდა ზევით მოყვანილი ფაქტორები  მიუხედავად სუსტი ვაზნისა, მსროლელს ანიჭებდა გარკვეულ უპირატესობას, ჩვეულებრივ 6,35მმ-ან თვითდამტენ პისტოლეტთან შედერებით.  სუსტი ვაზნის გამოყენებას გააჩნდა თავის დადებითი მხარეც, კერძოდ: ჯერებით სროლისას პისტოლეტი ადვილად ექვემდებარებოდა კონტროლს მსროლელის ხელში, რაც მაღალი სროლის ტემპთან კომბინაციაში (1200 გასროლა წუთში), უზრუნველყოფდა მოწინააღმდეგის სწრაფ დაზიანებას რამოდენიმე ტყვიით. მაღალ სროლის ტემპს გააჩნდა თავის უარყოფითი მხარეებიც, რადგანაც 20 ვაზნიანი კოლოფი სასხლეტზე რამოდენიმე გამოკვრით იცლებოდა. მფლობელების აზრით 20 ვაზნის გასროლას ესაჭიროებოდა 1,5 წამი.

 

პისტოლეტის ავტომატიკა აგებული იყო თავისუფალი საკეტის პრინციპზე და როგორც ზევით ავღნიშნეთ სროლა წარმოებდა ღია შეყენებული საკეტით. სროლის წინ მსროლელი ხელით შემართავდა საკეტს, რომელიც რჩებოდა უკანა პოზიციაში და სასხლეტზე თითის გამოკვრისას შეკუმშული დამაბრუნებელი ზამბარის ხარჯზე ხდებოდა მისი დაშვება, რაც იწვევდა, სავაზნე კოლოფიდან ვაზნის შეტანას ლულის სავაზნეში და გასროლას. ზოგადად ლერკერის პისტოლეტის აგებულება, ძალიან კარგად არის გათვლილი. 

დამაბრუნებელი ზამბარა ლულის გარშემოა განთავსებული, საკეტი არის მრგვალი მილისებური ფორმის, წამოცმულია ლულაზე და მოძრაობს მილისებურივე ფორმის გარსაცმში. საკეტის სიგრძე თითქმის იდენტურია პისტოლეტის სიგრძის. ლულა დამაგრებულია მილისებურ გარსაცმზე, გარსაცმი კი ლულასთან და მილისებურ საკეტთან ერთად ცხვირის ნაწილით დამაგრებულია ჩარჩოზე არსებულ რგოლში. 

აღსანიშნავია, რომ გამშვები მექანიზმი განთავსებულია ლულის ქვემოთ, რაც განპირობებულია იარაღის კონსტრუქციით. მსგავსი სქემის მეშვეობით შემცირდა პისტოლეტის გაბარიტები. სავაზნე კოლოფი განთავსებულია პისტოლეტისებურ ტარში და არის მოხსნადი. მისი ფიქსირება ხდება ზამბარიანი ღილაკის მეშვეობით, რომელიც ტარის ფსკერზეა განთავსებული. პისტოლეტის პატენტში სავაზნე კოლოფის ტევადობა განსაზღვრულია როგორც 25 ვაზნიანი, თუმცა რეალურად დამზადებული პისტოლეტების სავაზნე კოლოფის ტევადობა შეადგენდა 20 ვაზნას. სავარაუდოდ 25 ვაზნიან კოლოფზე უარი ითქვა იმ მიზეზით, რომ იგი პისტოლეტის ტარს მიღმა გამოდიოდა და შესაბამისად კომპაკტურობაც ზარალდებოდა.

სამიზნე მოწყობილობა არის ღია ტიპის, არარეგულირებადი და განთავსებულია საკეტის გარსაცმზე. უკანა სამიზნე დამაგრებულია „მერცხლის კუდის“ ტიპის სამაგრით. პრინციპში ამ კლასის პისტოლეტისათვის სამიზნე მოწყობილობა ნაკლებმნიშვნელოვანია, რადგანაც მისი გამოყენება ხდება ახლო მანძილზე (10 მეტრამდე სასროლად).

პისტოლეტის ჩარჩოზე მარცხენა მხრიდან სასხლეტი კავის დამცავი რგოლის ზევით განთავსებულია დროშისებური ბერკეტი, რომელსაც აქვს 3 პოზიცია: მცველი, თითო გასროლა და ავტომატური ჯერებით სროლის რეჟიმი.

პისტოლეტის ტარზე დამაგრებულია პლსატმასის ლოყები, რომლის ბოლოშიც დატანილია ლოგო წარწერით F.D.R რას აღნიშნავს ეს ინიციალები ჩემთვის დღემდე უცნობია. სავარაუდოდ ეს შეიძლება იყოს ლერკერის მაღაზიის სავაჭრო ნიშანაი.

სტატიის დაწერისას დავაკვირდი პისტოლეტის ჩარჩოზე მარცხენა მხარეს სახლეტი კავის ზემოთ განთავსებულ ლოგოს, რომელიც ძალიან ჰგავს გერმანული კომპანია მაუზერის ლოგოს.

ლერკერის პისტოლეტი გამოჩენის თანავე გახდა პოლიციის და იტალიის მთავრობის ყურადღების ობიექტი, რომელთა აზრით აღნიშნული პისტლეტი ითვლებოდა ზედმეტად ეფექტურ და საშიშ იარაღად რიგითი მოქალაქეების ხელში. შესაბამისად მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება აეკრძალათ მისი გამოყენება თავდაცვის მიზნით და თავისუფალ ბრუნვაში მოქცევა. 
დამზადებული პისტოლეტების გარკვეული ნაწილი გადაეცა იტალიის პოლიციას, თუმცა მასში გამოყენებული სუსტი ვაზნის გამო რაიმე განსაკუთრებული მოწონება არ დაუმსახურებია. აქედან გამომდინარე ლერკერის პისტოლეტის გამოშვება საბოლოოდ შეწყდა. სადაო საკითხს წარმოადგენს დამზადებული პისტოლეტების რაოდენობა. რიგი წყაროების თანახმად სულ დამზადდა 150 ცალ ეგზემპლარამდე, ხოლო რიგ წყაროებში მოხსნიებულია 500 ცალი, რაც ძალზედ საეჭვო მეჩვენა თავიდან, თუმცა სტატიის მომზადებისას აღმოვაჩინე ფოტო სადაც ორი ცალი ლერკერია გამოსახული გვერდიგვერდ და მათი კონსტრუქცია უმნიშვნელოდ განსხვავებულია ერთმანეთისგან, ხოლო კარგად დაკვირვების შედეგად ჩანს, რომ ერთერთ მათგანზე სერიული ნომერი არის 0314. 

 

 

აღნიშნული ფოტოსურათებიდან გამომდინარე შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ პისტოლეტმა განიცადა მცირედი მოდიფიცირება და შეიძლება ვთქვათ, რომ პირველი ოფიციალურად გამოსული 150 ცალი ეგზემპლარის შემდეგ მართლაც დამზადდა სხვა დამატებითი პარტია. რიგი ინფორმაციის თანახმად, დამზადებული 150 ცალი პისტოლეტიდან პოლიციაში მოხვდა დაახლოებით 50 ცალი ეგზემპლარი, ხოლო დანარჩენი 100 ცალი კერძო პირების მიერ იქნა გატანილი სხვადასხვა ქვეყნებში. პისტოლეტი გამოჩენისთანავა იყიდებოდა ჩეზარე ლერკერის მფლობელობაში არსებულ იარაღის მაღაზიაში. ყველა ვისაც კი მოუწია ლერკერის გამოცდა და ახლოდან გაცნობა, ამბობს, რომ მისი დეტალები ძალიან მაღალი დამზადების ხარისხით გამოირჩევა.

მას შემდეგ რაც იტალიის მთავრობამ აკრძალა ლერკერის პისტოლეტი, კონსტრუქტორები დაფიქრდნენ მისი ახალი მოდიფიკაციის შექმნაზე, რომელიც გათვლილი იქნებოდა უფრო ძლიერ ვაზნაზე და განკუთვნილი იქნებოდა ძალოვანი სტრუქტურების თანამშრომლებისათვის, თუმცა საბოლოოდ უარი თქვეს, რადგანაც პისტოლეტის მთავარ პლიუსს წარმოადგენდა მისი გაბარიტები და ახალი ძლიერი ვაზნის გამოყენება გამოიწვევდა გაბარიტების გაზრდას, გარდა ამისა ჯერებით სროლისას ძლიერი ვაზნის გამოყენებას აუცილებლად მოჰყვებოდა დიდი უკუცემა, რაც უსარგებლოს გახდიდა მის გამოყენებას.

არასრულად დაშლილი ლერკერი

მექსიკური პისტოლეტი Obregon

ალბათ ყველა ვინც ოდნავ მაინც გარკვეულია ცეცხლსასროლ პისტოლეტებში, ან უბრალოდ იარაღის მოყვარულია, პირველივე შეხედვით იტყვის, რომ მის წინ სურათზე გამოსახული იარაღი არის ლეგენდარული კოლტ 1911 წლის მოდელის რომელიმე კლონი. ეს ერთი შეხედვით მართლაც ასეა და ყველა ადვილად ამოვიცნობთ მასში კოლტ 1911 წლის მოდელთან ვიზუალურ მსგავსებას. მაგრამ არსებობს ერთი „მაგრამ“. დააკვირდით საკეტის კორპუსს რომელიც ლულის გარშემო მომრგვალებული ფორმისაა და არა ბრტყელი, როგორიც გააჩნია კოლტს. საქმე იმაშია, რომ მისი მუშაობის პრინციპი რადიკალურად განსხვავდება ცნობილი ჯონ ბრაუნინგის კონსტრუქციისაგან, რომელსაც კოლტ 1911 იყენებს.  ქართველებს ერთი კარგი გამონათქვამი გვაქვს „წიგნს ყდით ნუ შეაფასებო“. იგივე შეიძლება ითქვას ამ პისტოლეტზეც რადგანაც მისი ვიზუალური მხარიდან გამომდინარე ჩვენ მცდარ დასკვნას მივიღებთ, რომ ეს კოლტის 1911 წლის მოდელის რიგითი კლონია. გადავწყვიტე ამ მცირე სტატიის მეშვეობით შედარებით ახლოს გაგაცნოთ პისტოლეტი Obregon, რომელიც დიდიხანია ჩემი ინტერესის საგანს წარმოადგენს, მაგრამ სამწუხაროდ ჯერ არ მომეცა საშუალება რეალურად ვნახო იგი. ალბათ მისი ნახვის და დეტალურად შესწავლის შემთხვევაში ჩვენი სტატია ბევრად უფრო დახვეწლი გამოვიდოდა, მაგრამ ამ ეტაპზე თეორიული და ენციკლოპედიური ტიპის სტატიით გაგიმასპინძლდებით.

პისტოლეტის შექმნის ისტორია

ტრადიციულად მექსიკის არმიის ძირითად შეიარაღებაში ყოველთვის იყო ამერიკული ცეცხლსასროლი იარაღი. თავდაპირველად ეს იყო კოლტის .45 კალიბრიანი რევოლვერი SAA 1873,  შემდგომ .38 კალიბრიანი რევოლვერი კოლტ M1892. პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ კი მექსიკის არმიამ შეიარაღებაშ მიიღო Colt M1911, რომელიც მიეწოდებოდა ამერიკის შეერთებული შტატებიდან. 1926 წლის 22 მარტიდან მექსიკაში დაიწყეს Colt M1911А1 ის მიწოდება, რომელსაც საკეტის კორპუსზე გააჩნდა სპეციალური დამღა წარწერის სახით “Ejercito Mexicano” (მექსიკის არმია) და სხვა არაფრით არ განსხვავდებოდა აშშ-ს შეიარაღებაში არსებული კოლტ M1911A1-ისაგან. 

1930-იან წლების დასაწყისში მექსიკის მთავრობამ გამოყო გარკვეული ფინანსური სახსრები იმისათვის, რომ შეეცვალათ შეიარაღებაში არსებული კოლტის მოდელი 1911А1, რომლითაც მექსიკის არმია და ფედერალური პოლიცია იყო შეიარაღებული.

მთავარ მოთხოვნებს წარმოადგენდა შემდეგი ფაქტორები:

·         იარაღი უნდა ყოფილიყო .45 ACP ვაზნაზე გათვლილი;

·         მისი სავაზნე კოლოფის ტევადობა უნდა ყოფილიყო მინიმუმ 7 ვაზნა;

·         პისტოლეტი უნდა ყოფილიყო ისეთივე ზუსტი, როგორიც COLT M1911A1 მოდელი;

·         არმიას და პოლიციას მარტივად უნდა მოეხდინა თანამშრომლების გადამზადება, რათა ადვილად შესძლებოდათ იარაღის ექსპლუატაცია.

ზუსტად ამ პერიოდში მექსიკელი კონსტრუქტორის ალეხანდრო ობრეგონის (Alejandro Obregon) მიერ, რომელიც მუშაობდა მეხიკოს ფაბრიკაში „Fabrica Nacional de Armas“  შემუშავებულ იქნა საარმიო ტიპის თვითდამტენი პისტოლეტი, რომელიც დაპატენტებულ იქნა მექსიკაში 1934 წლის 5 ივლისს (პატენტის ნომერი № 35053. განაცხადი პატენტზე შეტანილ იქნა 1934 წლის 8 თებერვალს). (1938 წლის 26 აპრილს პატენტი ობრეგონის პისტოლეტზე გაცემულ იქნა ამერიკის შეერთებულ შტატებშიც).

პისტოლეტ ობრეგონს გააჩნდა 7 ვაზნიანი სავაზნე კოლოფი და შესაძლებელი იყო ამერიკული კოლტ 1911 წლის მოდელის სავაზნე კოლოფების გამოყენებაც. გარდა ამისა შესაძლებელი იყო ობრეგონის სავაზნე კოლოფში დაზიანებული დეტალი შეცვლილიყო კოლტის სავაზნე კოლოფის დეტალებით (ზამბარა, მიმწოდებელი, სავაზნე კოლოფის ფსკერი).

პისტოლეტის კონსტრუქცია / აგებულება

როგორც ზევით ავღნიშნეთ ობრეგონი განსხვავდება კოლტის 1911 წლის მოდელისაგან ჩაკეტვის სისტემით, კერძოდ: ობრეგონში ჩაკეტვა ხდება მბრუნავი ლულის მეშვეობით. ზოგადად ითვლება, რომ ამდაგვარი სქემის გამოყენება ამცირებს იარაღის უკუცემას, რადგანაც გარკვეული ენერგია იხარჯება ლულის შემობრუნებაზე. არსებობს მოსაზრება, რომ ლულის ბრუნვის სქემის გამოყენების შემთხვევაში სიზუსტეც უფრო მეტია ვიდრე ბრაუნინგის ტრადიციულ საყურიან სქემაში, თუმცა მე არ მინახავს ადამიანი ვინც იტყვის რომ კოლტ 1911 წლის მოდელი და სხვა მსგავს სისტემაზე მომუშავე პისტოლეტები ცუდი სიზუსტით გამოირჩევა, პირიქით მსოფლიოს საუკეთესო თანამედროვე პისტოლტებეი ზუსტად ბრაუნინგის სქემას ეფუძნება და ითვლება, რომ საუკეთესო სქემაა. 

პისტოლეტი ობრეგონი შედგებოდა 43 დეტალისაგან, რომელშიც შედიოდა ტარის ლოყები, სამაგრი ჭანჭიკები და სავაზნე კოლოფი.

ლულის მობრუნებით ჩაკეტვა რათქმაუნდა არაა ახალი ხილი და ქრონოლოგიურად რომ მივყვეთ მსგავსი სქემა გამოიყენება პისტოლეტებში:

·         ავსტრიულ Roth-Steyr M1907-ში;

·         ავსტრიულ  Steyr M1912 Hahn-ში;

·         ჩეხოსლოვაკიურ СZ vz.24-შ (1924 წელი);

·         იტალიურ Beretta Cougar-ში (1994 წელი) და  Beretta Px4 Storm-ში (2004 წელი);

·         სლოვაკურ Grand Power K100-ში (1998 წელი);

·         რუსულ ГШ-18-ში (2000 წელი).

ჩამონათვალში მოცემულია პისტოლეტები, რომლებიც შედარებით მასიურად დამზადდა, თორემ კიდევ არსებობს გარკვეული ეგზემპლარები. დაახლოებით მსგავს სქემას ეფუძნება ამერიკული პისტოლეტი Savage და ფრანგული MAB PA-15, რომლებიც ლულის ბრუნვასთან ერთად ნახევრად-თავისუფალი საკეტის პრინციპს იყენებენ.

ობრეგონის ლულას სავაზნესთან გააჩნია სწორკუთხოვანი საბრძოლო ბჯენები, რომლითაც ხდება საკეტის კორპუსთან შეჭიდულობა. ორი ბჯენი განთავსებულია გვერდებზე და  ზემოქმედებას ახდენს საკეტის კორპუსზე არსებულ ცერად გაკეთებულ ჭრილებზე. ერთი ბჯენი განთავსებულია სავეზნის ზემოთ და საკეტის კორპუსში არსებულ ნახავარწრესთან ზემოქმედებით უზრუნველყოფს უშუალოდ ჩაკეტვას.

საკეტის კორპუსში არსებული ნახევარწრე

 1. პატარა სადები დეტალი დახრილი ღარით. წრეებით მონიშნულია ლულაზე არსებული ბჯენები

კიდევ ორი ბჯენი განთავსებულია სავაზნის ქვემოთ- ერთი სწორი ფორმის ბჯენი უზრუნველყოფს ლულის უკან გადაადგილების შეზღუდვას, ხოლო მეორე ბჯენი არის დახრილი და ზემოქმედებს  პატარა სადებ დეტალში არსებულ დახრილ ღართან, ისე, რომ საკეტის უკუსვლისას ხდება ლულის შემობრუნება 17-20 გრადუსით მარცხენა მხარეს (საათის ისრის საწინააღმდეგოდ).

ლულას გააჩნია მარცხნივმიმართული ჭრილები, და გასროლისას ტყვია ცდილობს ჭრილებში გავლისას ხახუნის ძალით ლულა მოაბრუნოს მარჯვნივ საათის ისრის მიმართულებით, რაც უზრუნველყოფს იმას, რომ არ ხდება საკეტის ნაადრევი გახნსა, სანამ ტყვია არ დატოვებს ლულის არხს.  როდესაც ტყვია დატოვებს ლულას, საბრძოლო ბჯენები გამოდიან საკეტის კორპუსზე არსებული ჭრილებიდან (ანუ წყდება ლულისა და საკეტის კორპუსის  შეჭიდულობა) და საკეტი დამოუკიდებლად, ლულის გარეშე გადაადგილდება უკან, გადაადგილებისას ახდენს მასრის ექსტრაქციას, ჩახმახის შეყენებას, რის შემდეგაც შეკუმშული დამაბრუნებელი ზამბარის მეშვეობით, ბრუნდება საწყის პოზიციაში, სავაზნე კოლოფიდან ვაზნა შეაქვს ლულის სავაზნეში და საბრძოლო ბჯენების მეშვეობით მბრუნავი ლულა ისევ ახდენს შეჭიდულობას საკეტის კორპუსთან.

 ზუსტად ამ ბჯენების არსებობის გამო საკეტის კორპუსის წინა ნაწილი არის მრგვალი ფორმის და არა ბრტყელი, როგორც გააჩნია კოლტ M1911 მოდელს.

სქემის შესწავლისას შეიძლება ითქვას, რომ ობრეგონი იყენებს ერთდროულად ორ პრინციპს: ჩაკეტვის მბრუნავ ლულიან სქემას და ლულის არხში ტყვიის გავლისას წარმოქმნილ ხახუნის ძალას, რაც საბოლოო ჯამში ამცირებს პისტოლეტის უკუცემას.

ობრეგონის მეორე ძირითადი განსხვავება კოლტის М1911А1 მოდელთან შედარებით არის მოგრძო ზომის ბერკეტი, რომელიც ასრულებს საკეტის შემაჩერებელის ფუნქციას და ამავდროულად არის იარაღის დროშისებური მცველი. ბერკეტის ზევით აწევის შემთხვევაში ხდება დამრტყმელ-გამშვები მექანიზმის ჩურჩულის („შეპტალოს“) და საკეტის კორპუსის ბლოკირება.

ობრეგონში განსხვავებულია დამაბრუნებელი ზამბარაც.

ვიზუალური სხვაობა მდგომარეობს აგრეთვე საკეტის კორპუსზე არსებულ დახრილ ნაჭდევებში (ნასეჩკებში), რომელზეც მსროლელი თითებს კიდებს საკეტის შესამართად. 

  
დამრტყმელ-გამშვები მექანიზმი არის კოლტის მსგავსი ერთმაგი მოქმედების (SA) ღია ჩახმახით. ტარზე უკანა მხრიდან განთავსებულია ავტომატური მცველის კლავიში, რომელიც ბლოკირებას უკეთებს გამშვებ გადამცემს („ტიაგას“) და გასროლა შეუძლებელია, სანამ მსროლელი ხელის მტევანს არ მოუჭერს კლავიშს. ექსტრაქტორი არის დაფარული და ჩამონტაჟებულია საკეტის კორპუსში. 

ზევით არასრულად დაშლილი ობრეგონის პისტოლეტი, ხოლო ქვევით კი კოლტი M1911A1.

პისტოლეტის არასრული დაშლა ხორციელდება თითქმის კოლტ M1911A1-ის იდენტურად:
1. საჭიროა მოიხსნას საკეტის ცხვირთან არსებული დამჭერი;
2. გამოღებულ იქნას დამაბრუნებელი ზამბარა მისი ღერძით;
3. საკეტი გაიწიოს ოდნავ უკან და მოხსნილ იქნას საკეტის შემაჩერებელი ბერკეტი;
4. წინ წაწვით მოიხსნას საკეტის კორპუსი ლულასთან ერთად და შემდეგ გამოღებულ იქნას ლულა.
5. საკეტის ჩარჩოსა და ლულის მოხსნასთან ერთად, თავისუფლდება პისტოლეტის ჩარჩოში ჩასმული სადები დეტალი დახრილი ღარით.

თავდაპირველად გამოშვებულ მცირე პარტიაში არსებობდა აგრეთვე დამატებითი მცველი, რომელიც მოხსნილი სავაზნე კოლოფის შემთხვევაში ბლოკირებას უკეთებდა ჩურჩულას და  შეუძლებელი იყო გასროლა.

პისტოლეტის მარკირება

ობრეგონს საკეტს კორპუსზე მარცხენა მხრიდან გააჩნია მარკირება წარწერის სახით "Sistema OBREGON / Calibre 11.43",

 ხოლო მარჯვენა მხრიდან ჩარჩოზე სასხლეტი კავის ზევით  "FABRICA NACOINAL DE ARMAS MEXICO", სერიული ნომერი "No A ххх" და სასხლეტი კავის წინ პატენტის ნომერი "PAT.No. 35053".

ცნიბილია ერთი საინტერესო ფაქტიაც, რომ გარდა პისტოლეტისა, ალეჰანდრო ობრეგონმა პრაქტიკულად შექმნა მისი სერიული წარმოებისათვის საჭირო ყველა საზომი და საჭრელი ინსტრუმენტი და დაზგა დანადგარები.

იარაღის წარმოება დაიწყო 1934  წელს მეხიკოში მდებარე ფაბრიკაში Fabrica Nacional de Armas და შეწყდა 1938 წელს. ობრეგონი არ გამოსულა მასიურად და ძირითადად მცირე პარტიებად მზადდებოდა. ალეხანდრო ობრეგონის მთავარ მიზანს წარმოადგენდა, ის რომ მისი პისტოლეტი შეიარაღებაში მიეღო მექსიკის არმიას, თუმცა საბოლოოდ მისი მასიურ შეიარაღებაში მიღება არ მოხდა და მხოლოდ მცირე პარტიად შეუკვეთეს, რომელთა გარკვეული ნაწილი შეძენილ იქნა მთავრობის მიერ როგორც სასაჩუქრე პისტოლეტი. პისტოლეტების ნაწილი შეძენილ იქნა არმიის ოფიცრების მიერ, ხოლო გარკვეული ნაწილი კი მოხვდა კომერციულ გაყიდვაში. პისტოლეტი მცირე რაოდენობით დაურიგდა მექსიკის პოლიციას. 

 პისტლეტი ობრეგონი ორიგინალი შეფუთვით.

მიუხედავად იმისა, რომ პისტოლეტი დადებით შეფასებას იმსახურებდა როგორც სამხედროებისგან, ასევე პოლიციისგან, იყო ძალიან საიმედო და ზუსტი, მაინც ვერ გაუწია კონკურენცია მასიურად გამოშვებულ კოლტის 1911 წლის მოდელს. რამდენადაც ცნიბილია სულ დამზადებულ იქნა 1000 ცალ პისტოლეტამდე, რიგ წყაროებში სახელდება ციფრი 800. დღეს ობრეგონის სისტემის პისტოლეტი ძირითადად მუზეუმის სტენდებზე და კერძო კოლექციონერებს შორის იკავებს საპატიო ადგილს და რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა უყოს ყველა მათგანი იდეალურად არს შენახული, რადგანაც დეტალების დაფარვა/მოპირკეთება უმაღლესი ხარისხით ხორციელდებოდა. ერთადერთი მინუსი, რომელზეც სხვადასხვა წყაროებში მიმდინარეობს საუბარი პისტოლეტ ობრეგონის შესახე, არის მხოლოდ მისი ღირებულება, რომელიც ძალიან მაღალი იყო იმდროისათვის. 
 

 

ობრეგონის პისტოლეტი ვერტიკალური ღარებიანი ხის ტარის ლოყებით და მისი ტყავის შესანახი ბუდე (კაბურა)