Smith & Wesson Model 39

მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ამერიკის შეერთებულ შტატებში საარმიო პისტოლეტის სახით კვლავ „ბუმბერაზი“ ჯონ მოზეს ბრაუნინგის ქმნილება COLT М1911А1 აგრძელებდა მოღვაწეობას, ხოლო სხვადასხვა სამართალდამცავი უწყებების, განსაკუთრებით კი პოლიციის რიგებში ძირითადად ხის ტარიანი და შავი პრიალა ელფერის ოსქოდირებული რევოლვერები ბატონობდნენ.
1947 წელს ამერიკის საარტილერიო შეიარაღების კორპუსის (Army Ordnance Corps) მეთაურები გამოვიდნენ ინიციატივით რომ შექმნილიყო ახალი თვითდამტენი პისტოლეტი. მათი მოთხოვნით საჭირო იყო შეიარაღებაში არსებულ საშტატო პისტოლეტზე COLT М1911А1 უფრო მსუბუქი და კომპაკტური იარაღი. საინტერესოა ის ფაქტი რომ ამერიკელმა სამხედროებმა კარგად შეისწავლეს და გაანალიზეს მეორე მსოფლიო ომის დროს ნაალაფარი სახით მოპოვებული 9x19mm Luger (9mm Parabellum) ტიპის ვაზნებზე გათვლილი გერმანული პისტოლეტი Walther P.38. ანალიზის შედეგად გამოტანილ იქნა დასკვნა, რომ ახალ საარმიო პისტოლეტში ნაცვლად ამერიკული .45 АСР ტიპის ვაზნისა, სწორედ გერმანული 9x19mm Luger (9mm Parabellum) ტიპის ვაზნა გამოყენებულიყო. ახალი პისტოლეტის შექმნის ერთერთი ინიციატორი იმ პერიოდში ასევე გახლდათ აშშ-ს სამხედრო-საჰაერო ძალები (US Army Air Force).

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე 1948 წელს მომზადდა ახალი თვითდამტენი პისტოლეტის ტაქტიკურ-ტექნიკური მოთხოვნები (ტტმ), გაიწერა გარკვეული საკონკურსო ტექ-დოკუემნტაცია და მოხდა ინფორმაციის მიწოდება სხვადასხვა ამერიკულ მწარმოებლებთან. ამ ყველაფრის შედეგად სტარტი აიღო კონკურსმა პირობითი სახელწოდებით „Programme to develop a new US Military sidearm“ რომლის ფარგლებშიც 1950 წელს საკმაოდ საინტრესო 9მმ-ანი პროტოტიპები დაექვემდებარა გამოცდას/ტესტირებას. ახლო მომავალში შევეცდები უფრო დეტალურად ვისუბრო ამ პროგრამაზე და მის კონკურსანტებზე. ახლა კი უშუალოდ ამ სტატიის მთავარ გმირზე Smith & Wesson Model 39-ზე გიამბობთ, რომელიც ასევე იღებდა მონაწილეობას ზემოთ ნახსენებ კონკურსში.

პროტოტიპი „Smith & Wesson  X100“

ამერიკული კომპანია Smith & Wesson  კონკურსში ჩაერთო პროტოტიპით, რომელიც ატარებდა აღნიშვნას „Smith & Wesson  X100“. მასში გამოყენებული იყო ლულის მოკლე სვლის პრინციპი, რომელიც თითქმის იმეორებდა Browning High Power-ში გამოყენებულ სქემას. საინტერესოა ის მომენტი, რომ პისტოლეტის დამრტმელ-სასხლეტი მექანიზმი იყო ღია ჩახმახით და ორმაგი მოქმედების (DA). იმ პერიოდში აშშ-ში ორმაგი მოქმედების სასხლეტი მექანიზმი ძირითადად რევოლვერებში გვხდებოდა, ხოლო თვითდამტენი პისტოლეტები ერთმაგი მოქმედების (SA) დამრტყმელ-სასხლეტ მექანიზმს იყენებდნენ. გარკვეულ წყაროებში გხვდება მოსაზრება, რომ დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის სქემა კომპანია სმიტ ვესონის წამყვანმა კონსტრუქტორმა  ჯოზეფ ნორმანმა (Joseph Norman) გერმანული Walther P.38-ის გავლენით შექმნა. Walther P.38-ის გავლენა ასევე იგრძნობა პისტოლეტის დროშისებურ მცველში, რომელიც მარცხენა მხრიდან საკეტის უკანა ნაწილშია განთავსებული და მუშაობს როგორც დეკოკერი, ხოლო 8 ცალ 9x19mm Parabbelum ტიპის ვაზნაზე გათვლილი ერთრიგიანი მჭიდიც Walther P.38-ის მსგავსად იყო აგებული. სხვაობას წარმოადგენდა ის, რომ Walther P.38-ში მჭიდის ღილაკ-ფიქსატორი სახელურის ძირზე (ქვემოთა მხრიდან იყო განთავსებული), ხოლო Smith & Wesson-ის პროტოტიპში  პისტოლეტის ჩარჩოზე სასხლეტი კავის უკან შესრულებულ ღილაკის სახით იქნა წარმოდგენილი.

საინტერესოა ის დეტალიც, რომ პისტოლეტის ჩარჩო დამზადებული იყო მყარი  ანოდირებული ალუმინისგან, რომლის წყალობით პისტოლეტის საერთო მასა ცარიელი მჭიდით შეადგენდა 790 გრამს. ცნობისთვის აშშ-ს საარმიო საშტატო თვითდამტენი პისტოლეტი COLT М1911А1 იწონიდა 1120 გრამს.  პისტოლეტის უკანა სამიზნე მოწყობილობა ითვალისწინებდა რეგულირებას ჰორიზონტალურ სიბრტყეში. საკეტი დამზადებული იყო ნახშირბადოვანი ფოლადისგან (Carbon steel), რომელიც პრიალა ოქსიდირებით იფარებოდა.

Smith & Wesson  Model 39 

საბოლოოდ ისე მოხდა, რომ აშშ-ს მთავრობამ უარი განაცხადა ახალი პისტოლეტის შეიარაღებაში მიღებაზე. სხვადასხვა წყაროების თანახმად უარის მიზეზი განპირობებული იყო ბიუჯეტის სიმცირით. მიუხედავად ამისა კომპანია Smith & Wesson-ის მესვეურები იღებენ გადაწყვეტილებას გაიტანონ პისტოლეტი სამოქალაქო იარაღის ბაზარზე. 1954 წელს კომპანიამ გამართა საწარმოო ხაზი და დაიწყო პისტოლეტის წარმოება კომერციული მიზნით, რომელიც 1955 წელს გამოჩნდა ბაზარზე აღნიშვნით „Smith & Wesson  Model 39” (შემოკლებით S&W M-39).

ასე გამოიყურება ტაქტიკურ-ტექნიკური მახასიათებელები

კალიბრი/ვაზნა:	9მმ/ 9x19mm Parabbelum (9mm Luger)
სიგრძე:	192 მმ
ლულის სიგრძე:	102 მმ
წონა (მასა):	780-790 გრამი (ცარიელი მჭდით)
მჭიდის ტევადობა:	8 ცალი ვაზნა

შეიძლება ითქვას, რომ კომპანია Smith & Wesson-ის ნაბიჯმა გაამართლა და გარკვეული წრეები დაინტერესდნენ ახალი თვითდამტენი პისტოლეტით, რომელიც გათვლილი იყო იმ პერიოდში აშშ-ს ბაზრისთვის ნაკლებად პოპულარულ, თუმცა ეფექტურ 9x19mm Parabbelum ტიპის ვაზნაზე. ასევე ინტერესს იწვევდა ორმაგი მოქმედების (DA) დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმიც. ამას გარდა კომპანიამ ერთმაგი მოქმედების დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის მოყვარულთათვის და იმ ხალხისთვის ვინც სკეპტიკურად უყურებდა ორმაგ მოქმედების სასხლეტს დაიწყო სპეციალური მოდელის წარმოება, რომელიც ერთმაგი მოქმედების სასხლეტს იყენებდა. აღნიშნულ მოდელს მიენიჭა აღნიშვნა „Smith & Wesson  Model 44“.

ერთმაგი მოქმდების სასხლეტი მექანიზმით აღჭურვილი პისტოლეტი „Smith & Wesson  Model 44“

პისტოლეტი „Smith & Wesson  Model 39” წონიდან და გაბარიტებიდან გამომდინარე იყო კომფორტული, მჭიდი იტევდა 8 ცალ ვაზნას +1 ვაზნა სავაზნეში (8+1 ვაზნა). მისი დამზადაების ხარისხი იყო ძალიან მაღალი, ხოლო სიზუსტის მხრივ აჩვენებდა ჩინებულ შედეგებს. ბევრი მსროლელი მის სიზუსტეს ადარებდა საასპარეზო პისტოლეტებს. წინასწარ შეყენებული ჩახმახის ე.წ. ერთმაგი მოქმედებით (SA) სროლის შემთხვევაში სასხლეტზე დაწოლის ძალისხმევა შეადგენდა 2,3 კგ-ს, ხოლო თვითშეყენებადი ე.წ. ორმაგი მოქდებით (DA) სროლის შემთხვევაში დაახლოებით 5,5 კგ-ს.

მომხმარებლების მხრიდან პოზიტიური გამოხმაურებების შედეგად „Smith & Wesson  Model 39”  სამართალდამცავების და ძალოვანი უწყებების ყურადღების ცენტრში მოექცა.

1966 წელს ვიეტნამის ომში ჩაერთო აშშ-ს საზღვაო სპეცრაზმის პირდაპირი მოქმდების ჯგუფი (ე.წ. SEAL Team Two), რომლებმაც ვიეტნამში ბრძოლის ველზე წაიღეს რევოლვერები Smith & Wesson  Model K-38 Combat Masterpiece (იგივე Model 15) და თვითდამტენი პისტოლეტები „Smith & Wesson  Model 39”. რეალურ საბრძოლო/საველე სიტუაციებში საკმაოდ კარგი რეპუტაცია მოიხვეჭა პისტოლეტმა და ფაქტიურად აღარავის აღარ უნდოდა რევოლვერი. პირდაპირი მოქმედების (Direct Action) ჯგუფის თითქმის ყველა წევრი „Smith & Wesson  Model 39”-ზე აკეთებდა არჩევანს. ამ ფაქტიდან გამომდინარე 1968 წელს მის შესყიდვას მცირე პარტიების სახით იწყებს აშშ-ს United States Navy (USN) საზღვაო სპეცრაზმი Navy SEALs.

Mark 22 Mod 0 (MK22 MOD 0)

ზუსტად ამ პერიოდში აშშ-ს საზღვაო ძალებმა გადაწყვიტეს შეემუშავებინათ მსუბუქი მაყუჩი, რომელსაც გამოიყენებდნენ „Smith & Wesson  Model 39”-თან ტანდემში. გარკვეული სამუშაოების შედეგად შეიქმნა ხმის ჩამხშობი მოწყობილობა აღნიშვნით “9mm Noise Suppressor Mark 3 Mod 0.”. შემდგომ „Smith & Wesson  Model 39”-ზე სტანდარტული სიგრძის 4 ინჩიანი ლულა შეცვალეს 4,75 ინჩიანი ლულით, რომელსაც ლულის ტუჩზე გაუკეთეს ხმის ჩამხშობი მოწყობილობის სამაგრი ხრახნი.

იმისთვის რომ გასროლა ყოფილიყო მაქსიმალურად ჩუმი და გამორიცხულიყო მოძრავი დეტალების ჟღარუნი, პისტოლეტის ჩარჩოზე მარცხენა მხრიდან დამაგრდა გრძელი ბერკეტი, რომლის მეშვეობითაც ხდებოდა საკეტის ორმხრივი ბლოკირება. ბლოკირებული საკეტის შემთხვევაში გასროლისას არ მოხდებოდა საკეტის უკუსვლა და მასრის ექსტრაქცია. ამ ოპერაციას მსროლელი ხელის მოძრაობით შეასრულებდა და მისთვის საჭირო დროს ამოაგდებდა მასრას ლულის სავაზნიდან. ამრიგად თვითდამტენი პისტოლეტი Model 39 საჭიროების შემთხვევაში ხდებოდა მექანიკური, ანუ მსროლელის მიერ ხელით გადატენვადი.

ვინაიდან პისტოლეტზე დამაგრებული მაყუჩი ფარავდა სტანდარტულ სამიზნე მოწყობილობების ხაზს, განხორციელდა მათი შეცვლა უფრო მაღალი სამინზე მოწყობილობებით.

ასე გაჩნდა პისტოლეტი აღნიშვნით Mark 22 Mod 0, რომელიც გამოიყენებოდა სხვადასხვა დივერსიული დანაყოფების და სპეცრაზმის წევრების მიერ. ვიეტნამის ომში მას იყენებდნენ გუშაგების და საყარაულო ძაღლების უხმაურო ლიკვიდაციისთვის. სწორედ ამიტომ იარაღს შეარქვეს სახელწოდება „Hush puppy“ (ლეკვების დამამშვიდებელი). მოდიფიცირებული პისტოლეტის Mark 22 Mod 0 წარმოება კომპანია „Smith & Wesson“-ის მიერ დაწყებულ იქნა მასაჩუსეცის შტატში, კონკრეტულად კი სპრინგფილდში მდებარე ფაბრიკაში და მცირე პარტიებათ იწარმოებოდა 1970-ანი წლების დასაწყისამდე.  

1967 წელს „Smith & Wesson  Model 39”-ის „ცხოვრებაში“ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მომემნტი დგება. ილინოისის შტატის პოლიციამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ პოლიციელების შეიარაღებაში არსებული რევოლვერები ჩაენაცვლებინათ „Smith & Wesson  Model 39”-ით. ფაქტიურად „Smith & Wesson  Model 39” გახდა პირველი თვითდამტენი პისტოლეტი, რომელმაც აშშ-ს პოლიციის რიგებში ძირითადი სახით დაიწყო რევოლვერების ჩანაცვლება. ბუნებრივია 5 და 6 ცალ ვაზნაზე გათვლილ რევოლვერებთან შედარებით 8 ცალ 9მმ-ან ვაზნაზე გათვლილი მოხსნადი მჭიდი და ამავდროულად აღჭურვილობაში შესული დამატებითი სათადარიგო მჭიდების ქონა მნიშვნელოვან უპირატესობას აძლევდა პოლიციის თანამშრომელებს.

თავის მხრივ ილინოისის შტატის პოლიციის მიერ პისტოლეტის „Smith & Wesson  Model 39” შეიარაღებაში მიღებამ კიდევ უფრო გაზარდა მისი რეპუტაცია იარაღის სამოქალაქო ბაზარზე და გამოიწვია ინტერესი.

პოლიციის მიერ პისტოლეტების ინტენსიურმა დატვირთვამ და ყოველდღიურმა გამოყენებამ გამოავლინა როგორც ძლიერი, ასევე სუსტი მხარეები. "იარაღის სამყაროს" ლეგენდარული პიროვნება მასად აიუბი (Massad F. Ayoob) 1987 წელს გამოცემულ საავტორო წიგნში “The Semi-Automatic Pistol in Police Service and Self Defense” (ნახევრად-ავტომატური პისტოლეტები პოლიციის სამსახურში და თავდაცვაში) აღნიშნავდა, რომ ილინოისის პოლიციის მიერ თვითდამტენი პისტოლეტების გამოყენებისას რევოლვერთან შედარებით ორჯერ მეტად გაიზარდა მოხვედრის პროცენტული მაჩვენებელი. ასევე იგი აღწერდა გარკვეულ ეპიზოდებს, როდესააც ბოროტმოქმედმა პოლიციელს ჭიდაობის/ხელჩართული ბრძოლის დროს  წაართვეს პისტოლეტი და ვერ შეძლეს სროლის განხორციელება, რადგან პისტოლეტი იდგა მცველზე. ამ ეპიზოდების დროს მცველზე დაყენებულმა პისტოლეტმა რამოდენიმე პოლიციელის სიცოცხლე გადაარჩინა.  მეორეს მხრივ მასად აიუბი წიგნში იმასაც აღნიშნავდა, რომ პისტოლეტს ექსპლუატაციის შედეგად ექმნებოდა საიმედოობის პრობლემები და დეტალების სიცოცხლისუნარიანობა არ იყო მაღალი. ძირითადად პრზტენზიები მოდიოდა ექსტრაქტორის დაზიანებაზე.

„Smith & Wesson  Model 39-2“

პისტოლეტის შეიარაღებაში მიღებიდან ძალიან მალევე ილინოისის პოლიციისგან მასიურად წამოვიდა ჩივილები ექსტრაქტორის დაზიანებაზე. კომპანია სმიტ ვესონმა სწრაფად მოახდიანა რეაგირება და 1971 წელს დაიწყო გადამუშავებული მოდელის წარმოება აღნიშვნით „Smith & Wesson  Model 39-2“, რომელშიც გრძელი და ბრტყელი ექსტრაქტორის ნაცვლად გამოიყენებოდა მოკლე ექსტრაქტორი ბრჭყალისებური ბოლოთი. ასეთი ექსტრაქტორი უფრო თანაბარ დატვირთვას იღებდა და ნაკლებად ზიანდებოდა. ამავდროულად გადამუშავებას დაექვემდებარა ლულის სავაზნესთან არსებული მიმწოდებელი (Feed ramp), რამაც გაზარდა ვაზნის მიწოდების საიმედოობა.

ამავე წელს გაყიდვაში გამოჩნდა კიდევ ერთი მოდერნიზირებული პისტოლეტი „Smith & Wesson  Model 59“, რომელიც იყენებდა 14 ცალ ვაზნაზე გათვლილ ორრიგიან მჭიდს. 1980 წელს „Smith & Wesson  Model 39-2“-ის და „Smith & Wesson  Model 59“-ის წარმოება შეწყდა და 1981 წელს მათ მაგივრად დაიწყო განახლებული მოდელების წარმოება სამნიშნა სერიით „Smith & Wesson  Model 439“ და „Smith & Wesson  Model 459“, რომლებიც 1989 წლიდან ასევე შეიცვალა და მიიღო ოთხნიშნა სერიიანი აღნიშვნა. ოთხნიშნა სერიიანი პისტოლეტები თავის მხრივ კიდევ სხვადასხვა ვარიანტების სახით ჩამოყალიბდა და განვითარდა, რომელშიც შედიოდა Smith & Wesson  Model 39-ის ბაზაზე აგებული მოდელთა საკმაოდ ვრცელი ნომენკლატურა. 

საბოლოოდ Smith & Wesson  Model 39-ის ბაზაზე აგებული სხვადასხვა მოდელების წარმოაბა 1999 წელს მთლიანად შეწყდა. მათ სანაცვლოდ კომპანია Smith & Wesson-მა დაიწყო პოლიმერული ჩარჩოთი აღჭურვილი განსხვავებული თვითდამტენი პისტოლეტების სამოდელო ხაზის „Sigma“ განვითარება.

Winchester Model 1897

1893 წელს კომპანია ვინჩესტერმა წარმოადგინა ჯონ ბრაუნინგის კონსტრუქციის გლულვლულიანი ე.წ. პომპიანი თოფი Winchester Model 1893, რომელიც არც თუ ისე დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. სტატია აღნიშნულ თოფზე შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე -> Winchester Model 1893.

1896 წელს ჯონ ბრაუნინგმა გადაამუშავა Winchester Model 1893 და შექმნა ახალი მოდელი, რომელიც ცნობილი გახდა სახელწოდებით Winchester Model 1897 (შემოკლებით Winchester M97). თოფის წარმოაება დაწყებულ იქნა 1897 წელს კომპანია Winchester-ის მიერ. იგი კომპანიის სავაჭრო ცნობარში გამოჩნდა 1897 წლის ნოემბრის თვეში.

შეიძლება ითქვას რომ Winchester M1897 გახდა ერთრეთი ყველაზე წარმატებული პომპიანი თოფი, რომელმაც მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა როგორც ამერიკის შეერთებული შტატების, ასევე სხვა ქვეყნების პომპიანი თოფების შემდგომ ევოლუციაზე. Winchester M1897 მალევე იქცა ერთგვარ ხარისხის სტანდარტად. ასევე შეიძლება ვთქვათ, რომ ფაქტიურად ამ გლუვლულიანმა იარაღმა განაპირობა აშშ-ში პომპიანი თოფების ზეპოპულარულობა.

გლუვლულიანი თოფი Winchester M1897 იყენებს ხელით გადატენვად მექანიზმს ტრადიციული მოძრავი ტიბჟირით. მასრის ამოგდება გადატენვისას ხდება ლულის კოლოფის მარჯვენა მხარეს შესრულებული ფანჯრიდან. ლულისქვეშა მილისებური მჭიდი გათვლილია 5 ცალ ვაზნაზე. მჭიდის შევსება ვაზნებით წარმოებს ლულის კოლოფის ქვემოთა მხარეს გაკეთებული ფანჯრიდან. Winchester M1897 მისი წინამორბედი მოდელისგან განსხვავებით იყენებს ღია ჩახმახს, რითაც განპირობებულია ის მომენტი, რომ თოფს არ აქვს არანაირი მცველის ბერკეტი ან ღილაკი. ლულის ჩაკეტვა ხდება ვერტიკალურად მოძრავი ჩამკეტი ბლოკით.

Winchester Model 1897 სტანდარტული შესრულებით

აღსანიშნავია ისიც, რომ თოფის დამრტყმელ-სასხლეტ მექანიზმს არ გააჩნდა ეგრეთწოდებული სასხლეტის  გამთიშველი (disconnector), შესაბამისად სროლის წარმოება შესაძლებელი იყო ორნაირი სახით: 1. მოძრავი ტიბჟირის გადატენვის შემდეგ მსროლელი დააწვებოა თითს სასხლეტზე, განახორციელებდა გასროლას, აუშვებდა თითს სასხლეტიდან გადატენიდა იარაღს და ასე იმეორებდა გასროლიდან გასროლამდე;  2. მსროლელი დააწვებოდა თოთს სასხლეტზე, არ აუშვებდა მას და მხოლოდ ტიბჟირის უკან და წინ მოძრაობით ანხორციელებდა გასროლების ციკლს. ამდაგვარ სროლის რეჟიმს უწოდებენ "Slam fire"-ს.  რაც შეეხება სამიზნე მოწყობილობას, იგი წარმოადგენილი იყო უბრალო წინა სამიზნით, ხოლო უკანა სამიზნის როლს ასრულებდა ლულის კოლოფის ზედა თამასა.

თავდაპირველად Winchester M1897-ის ლულა დამაგრებული იყო ლულის კოლოფზე არამოხსნადი სახით. ასეთ ვარიანტებს აშშ-ში მოიხსენიებენ როგორც „Solid frame“ (მთლიანი ჩარჩოთი), ხოლო შემდგომ კონსტრუქციაში შევიდა გარკვეული ცვლილება და ლულის დამაგრება ლულის კოლოფზე ხდებოდა სექტორული ხრახნის მეშვეობით.

 ლულის დამაგრების კვანძი Winchester Model 1897  „Take down“ ტიპის მოდელზე

ასეთი კონსტრუქციის წყალობით შესასძლებელი იყო ლულის კოლოფიდან ლულის მოხსნა ლულისქვეშა მჭიდთან ერთად მთლიანი ბლოკის სახით, რაც აადვილებდა როგორც იარაღის წმენდა/მომსახურებას, ასევე გადატანა/ტრანსპორტირებას. ამ პრინციპით აგებულ იარაღებს ამერიკელები უწოდებენ „Take down“-ს.

12 კალიბრიან ვაზნაზე გათვლილი ვარიანტი მოხსნადი ლულის ბლოკით (ე.წ. „Take down“) გამოჩნდა კომპანია ვინჩესტერის სავაჭრო ცნობერებში (კატალოგებში) 1898 წლის ოქტომბრიდან, ხოლო 1900 წლის თებერვლიდან გამოჩნდა ასევე 16 კალიბრიან ვაზანზე გათვლილი ვარიანტებიც.

Winchester M1897-ის სამოდელო ხაზი და ვარიანტები

გლუვლულიანი თოფი Winchester M1897 იწარმოებოდა 12 და 16 კალიბრიან ვაზნაზე გათვლილი სხვადასხვა ვარიანტების სახით. სტანდარტული სანადირო მოდიფიკაცია როგორც წესი იყენებდა 711მმ (28 ინჩი) და 760მმ (30 ინჩი) სიგრძის ლულებს. გარკვეული პარტია ასევე მზადდებოდა 812მმ  (32 ინჩი) სიგრძის ლულით. 12 კალიბრიანი ვარიანტის წონა როგორც წესი შეადგენდა 3,53 კგ-ს, ხოლო 16 კალიბრიან ვაზნაზე გათვლილი სანადირო მოდიფიკაცია იწონიდა 3,41 კილოგრამს. 16 კალიბრიან ვაზნაზე გათვლილი Winchester M1897 იწარმოებდა 65მმ სიგრძის სავაზნით. ხოლო 12 კალიბრიანი ვარიანტები ძირითადად 70მმ სიგრძის სავაზნით.

მთლიანობაში Winchester M1897-ის სამოდელო ხაზი საკმაოდ ვრცელია, მაგრამ შეიძლება დაიყოს რამოდენიმე ვარიანტად, რომლებზეც მოკლედ ვისაუბრებ. კომპანია ვინჩესტერის ადრეულ სავაჭრო ცნობარებში (კატალოგებში) თავდპირველად გამოჩნდა შემდეგი ვარიანტები:

Winchester M1897 Plain Finish კლასიკური სანადირო შესრულება. იწარმოებოდა 12 კალიბრინ ვაზნაზე და ჰქონდა 30 ან 32 ინჩიანი ლულა ჩოკით. მასში გამოიყენებოდა ფოლადისგან დამზადებული ლულა, კაკლის კონდახი და პისტოლეტისებური სახელური ნაჭდევების გაშერე. კონდახი იყენებდა მეტალის საზურგეს. ფასი ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 25$.

Winchester M1897 Fancy Finished კლასიკური სანადირო შესრულება. იწარმოებოდა 12 კალიბრინ ვაზნაზე და ჰქონდა 30 ან 32 ინჩიანი ლულა ჩოკით. ამ შესრულებაში გამოიყენებოდა დამასკის ლულა, ნარჩევი კაკლის კონდახი და ნაჭდევებიანი პისტოლეტისებური სახელური. კონდახის ბოლოში დამაგრებული იყო რეზინისგან შესრულებული ნაჭდევებიანი საზურგე. ფასი ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 62$.

Winchester M1897 შესრულება Brush Guns წარმოადგენდა სპეციალურად ფრინველზე სანადიროთ შექმნილ მოდიფიკაციას. იყენებდა 12 კალიბრზე გათლილ შედარებით მოკლე ლულას სიგრძით 26 ინჩი. ლულის გაბურღულობა იყო ცილინდრული. ასევე ლულისქვეშა მჭიდი იყო დამოკლებული და ნაცვლად 5 ცალი ვაზნისა იტევდა 4 ცალ ვაზნას. კონდახის საზურგე დამზადებული იყო ნაჭდევებიანი რეზინისგან. მისი ღირებულება ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 27$.

Winchester M1897 ე.წ. „Take Down“ ტიპის ხაზი ასევე აერთიანებდა ცალკე მოდელებს. ეს მოდელები გახლდათ:

Winchester M1897 კლასიკური სანადირო შესრულებით 16 კალიბრიან ვაზნაზე. ჰქონდა 28 ინჩიანი ლულა ჩოკით. გამოიყენებოდა ფოლადის ლულა, კაკლის კონდახი და პისტოლეტისებური სახელური ნაჭდევების გაშერე. კონდახს ჰქონდა მეტალის საზურგე. ფასი ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 27$.

Winchester M1897 კლასიკური სანადირო შესრულება. 12 კალიბრი, 30 ან 32 ინჩის სიგრძის ლულა ჩოკით. გამოიყენებოდა ფოლადის ლულა, კაკლის კონდახი და პისტოლეტისებური სახელური ნაჭდევების გაშერე. კონდახი ჰქონდა მეტალის საზურგე. ფასი ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 27$.

Winchester M1897 შესრულება „Take Down“ Brush Gun წარმოადგენდა სანადიროთ შექმნილ მოდიფიკაციას. იყენებდა 12 კალიბრზე გათვლილ შედარებით მოკლე ლულას სიგრძით 26 ინჩი. ლულა იყო ჩოკით. ასევე ლულისქვეშა მჭიდი სტანდარტული Brush Gun მოდელისგან განსხვავებით არ იყო დამოკლებული და იტევდა ტრადიციულად 5 ცალ ვაზნას. კონდახის საზურგე დამზადებული იყო ნაჭდევებიანი რეზინისგან. მისი ღირებულება ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 29$.

Winchester M1897 „Take Down“ შესრულება „Trap Gun”. 12 კალიბრი. იყენებდა 30 ინჩის სიგრძის ფოლადის ლულას. კონდახი ხელით იყო დამზადებული ნარჩევი კაკლისგან და ჰქონდა სწორი ფორმის (ე.წ. ინგლისური ტიპის) სახელური, რომელზეც ხელით იყო შესრულებული ნაჭდევები. ნაჭდევები ასევე ხელით იყო შესრულებული ტიბჟირზეც. ფასი ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 47$.

Winchester M1897 „Take Down“ შესრულება „Pigeon Gun”. ფაქტიურად წარმოადგენდა „Trap Gun” ტიპის მოდელს, მხოლოდ მისგან განსხვავებით იყენებდა 28 ინჩიან 12 კალიბრიან ფოლადის ლულას. დეტალების მორგება-დამუშავება ხდებოდა ხელით და ასევე ლულის კოლოფზე შესრულებული იყო გრავიურები. იმ პერიოდის სამოდელო ხაზში ეს პროდუქტი გამოირჩეოდა ყველაზე მდიდრული შესრულებით და შესაბამისად მისი ფასიც კომპანია ვინჩესტერის ძველი სავაჭრო ცნობარების თანახმად შეადგენდა 100$.

გრავიურა „Pigeon Gun” მოდელის ლულის კოლოფზე

გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი მოდელებისა, ასევე არსებობდა გარკვეული არასტანდარტული შესრულებებიც, თუმცა მათზე საუბარი და დეტალებში ჩასვლა პირადად ჩემთვის ნაკლებად საინტერესოა, ამიტომ გადავალ იმ მთავარ კონფიგურაციაზე, რომელიც ყველაზე მეტად იმსახურებს ყურადღებას.

Winchester M1897 „Trench Gun“ 

პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში სპეციალურად სამხედროების მოთხოვნით შემუშავდა Winchester M1897-ის სპეციალური მოდიფიკაცია, რომელსაც მიენიჭა სახელწოდება „Trench Gun“ (ქართულად ზუსტი შესატყვისი თარგმანი ალბათ იქნება „სანგრის იარაღი“ ან „სასანგრე თოფი“). აღნიშნული მოდიფიკაცია ოფიციალურად იქნა მიღებული აშშ-ს არმიის შეიარაღებაში. აქვე საინტერესოა ვისაუბროთ იმაზე, თუ რა გახდა ასეთი ტიპის მოდიფიკაციის შეიარაღებაში მიღების მთავარი მიზეზი.

პირველი მსოფლიო ომის ფრონტზე საგრძნობლად გაიზარდა როგორც არტილერიის, ასევე ტყვიამფრქვევბის გამოყენება. შესაბამისად მჭიდრო საარტილერიო და ტყვიამფრქვევების მასიური ცეცხლის შედეგად სახმელეთო ბრძოლებმა მიწის ზემოდან აქტიურად გადაინაცვლა სანგრებში და მიწისქვეშა გვირაბებში. სანგრებში, გვირაბებში და მიწისქვეშა თხრილებში/სოროებში გამაგრებულ მებრძოლებს ესაჭიროებოდათ შედარებით მოკლე იარაღი, რომელსაც ახლო მანძილზე მტერთან შეტაკების დროს ექნებოდა ძლიერი შემაჩერებელი მოქმდება. ამას გარდა ვიწრო გვირაბებში და სანგრებში მოუხერხებელი იყო გრძელი შაშხანებით მანევრირება და მოძრაობა. აქვე აღსანიშნავია ის მნიშვნელოვანი მომენტიც რომ პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში გერმანელებმა სანგრებში ბრძოლის ეპიზოდებში აქტიურად დაიწყეს   იმ დროისთვის ინოვაციური იარაღის გამოყენება. ეს გახლდათ შმაიზერის მიერ შემუშავებული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი Bergmann MP 18, რომელიც აღჭურვილი იყო 32 ცალ 9x19mm Luger ტიპის ვაზნაზე გათვლილი საარტილერიო პარაბელუმის დოლურისებური მჭიდით.

გერმანული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი MP 18 

MP 18 იყო გაცილებით კომპაკტური გაბარიტების იარაღი ვიდრე შაშხანა ან კარაბინი, იმ პერიოდის შაშხანებთან/კარაბინებთან შედარებით ჰქონდა საკმაოდ მაღალი ტევადობის მჭიდი (32 ვაზნა ნაცვლად 5 ვაზნისა) და შეეძლო ავტომატური ჯერებით სროლა. ეს ყველაფერი ვიწრო გვირაბებში, სანგრებში, სორეობში, თხრილებში,  ნაგებობებში და შეზღუდულ სივრცეებში იარაღით მანევრირებისას იძლეოდა სერიოზულ უპირატესობას გრძივადმოსრიალე ბრუნავი საკეტით მომუშავე შაშხანებით/კარაბინებით შეიარაღებულ მებრძოლებთან შედარებით. სწორედ ზემოაღნიშნული მოცემულობის და უპირატესობების გაანაზლიზებიდან გამომდინარე გადაწყდა რომ შემუშავბულიყო Winchester M1897-ის სპეციალური სასანგრე მოდიფიკაცია, რომელიც იქნებოდა უფრო კომპაკტური.

Winchester M1897 „Trench Gun“ იყენებდა დამოკლებულ ლულას ცილინდრული გაბურღულობით, რომლის სიგრძეც შეადგენდა 20 ინჩს (510 მმ). ლულაზე დამაგრებული იყო ფოლადის ფურცლისგან დამზადებული პერფორირებული გარსაცმი, რაც უზრუნველყოფდა მსროლელის ხელის დაცვას დამწვრობისგან. ასევე აღნიშნულ მოდიფიკაციას გააჩნდა ხიშტ-დანის სამაგრი, რომელზეც მებრძოლები ამაგრებდნენ  U.S. M1917 rifle bayonet ტიპის საშტატო ხიშტ-დანას. მთლიანობაში ამ კომპლექსს (თოფი+ხიშტ-დანა) რიგ ოფიციალურ დოკუმენტებში აღნიშნავდნენ როგორც „Trench Gun Model 1917“. ამერიკელი ჯარისკაცები არაოფიციალურად მოიხსენიებდნან მას, როგორც „Trench sweeper“ (სანგრის ცოცხი/სანგრის ჯაგრისი).

მისი ლულუსქვეშა მჭიდი სტანდარტულად იტევდა 5 ცალ 12 კალიბრიან ვაზნას. ძირითადი ამუნიცია, რასაც მებრძოლები იყენებდნენ სანგრების წმენდისას იყო ამერიკული კლასიფიკაციით 00 ტიპის ფინთიხით (კარტეჩით) დამუხტული ვაზნები. ასეთი ვაზნა იმუხტებოდა 9 ცალი სფეროსებური ფინთიხით რომელთა დიამეტრიც შეადგენდა 8,38 მმ-ს.  

1918 წელს აშშ-ს და მოკავშირეების საიერიშო რაზმებმა აქტიურად დაიწყეს Winchester M1897 „Trench Gun“-ის გამოყენება, რომელსაც ვიწრო გვირაბებში და სანგრებში მოწინააღმდეგესთან შეტეკების დროს ჰქონდა საკმაოდ დიდი შემაჩერებელი მოქმედება. ასეთ სიტუაციებში ბრძოლისას შემუშავდა სპეციალური ტაქტიკაც. წინ მიდიოდნენ Winchester M1897 „Trench Gun“-ით შეიარაღებული მებრძოლები, რომლებიც ახდენდნენ სანგრების წმენდას, ხოლო შემდეგ პოზიციებს იკავებდნენ შაშხანებით/კარაბინებით შეიარაღებული მებრძოლები. აქვე აღსანიშნავია, რომ Winchester M1897 „Trench Gun“ კარგად იტანდა მიწას, ქვიშას და დაბინძურებას, რაც სანგრებისთვის და მიწისქვეშა გვირაბებისთვის ბუნებრივ გარემოს წარმოადგენდა. მტყუნების შემთხვევაში მებრძოლო სწრაფად მოახდენდა პომპიანი თოფის გადატენვას და გააგრძელებდა სროლას. პირველი მსოფლიო ომის თემაზე დაწერილ გარკვეულ ისტორიულ წიგნებში აღწერილია სიტუაციები, როდესაც ნავარჯიშები მებრძოლები Winchester M1897 „Trench Gun“-ის მეშვეობით ახდენდნე გერმანელების მიერ ნასროლი ხელყუმბარის უკუგდებას. მარტივად რომ ავხსნა სანგარში გადმოგდებულ ხელყუმბარას Winchester M1897 „Trench Gun“-ით ესროდნენ საფანტს ან ფინთიხს (კარტეჩს) რაც იწვევდა ხელყუმბარის დაზიანებას ან უკუგდებას. 

„Trench Gun“-ების გამოყენება სერიოზულ ფსიქოლოგიურ გავლენას და წნეხს ახდენდა გერმანელებზე. აღსანიშნავია რომ 1918 წლის 19 სექტემბერს გერმანიის მთავრობის წევრებმა და დიპლომატებმა გამოსცეს ერთგვარი დიპლომატიური პროტესტი, რომელიც ეხებოდა პირველ მსოფლიო ომში ამერიკელების მიერ საფანტის თოფების გამოყენებას. გერმანელები ამტკიცებდნენ, რომ ომის კანონის შესაბამისად აკრძალული იყო საფანტის თოფების გამოყენება, რადგანაც იგი განეკუთვნებოდა სანადირო იარაღის კატეგორიას. აღნიშნული კანონის განხილვის შემდეგ არმიის მთავარმა პროკურორმა და სახელმწიფო მდივანმა  რობერტ ლანსინგმა (Robert Lansing) ფორმალური შენიშვნით აცილება მისცა გერმანელების პროტესტს. შესაბამისად ამერიკამ და მისმა მოკავშირეებმა გააგრძელს მისი გამოყენება.

Winchester M1897 არ იყო ერთადერთი „Trench Gun“ ტიპის იარაღი, რმელსაც პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში იყენებდა ამერიკის შეერთებული შტატები. არსებობდა გარკვეული მოდელები, რომელიც მოდიფიცირებულ იქნა როგორც „Trench Gun“ ტიპის საბრძოლო თოფები. მაგალითად ეს იყო Remington Model 10 „Trench Gun“ და Winchester Model 1912. სტატია Winchester Model 1912 შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე -> Winchester M1912 

Remington Model 10a „Trench Gun“ 

Winchester Model 1912 „Trench Gun“ 

პირველი მსოფლიო ომის დასრულების მომენტში აშშ-ს არმიის შეიარაღებაში ოფიციალურად ირიცხებოდა ჯამში სხვადასხვა მწარმოებლის მიერ დამზადებული 19 000 ერთეული „Trench Gun“ (სასანგრე თოფი), რომელთაგან ორი მესამედი იყო Winchester M1897 „Trench Gun“.  

პირველი მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ აშშ-ს სამართალდამცავი ორგანოების რიგებში მოხვდა Winchester M1897-ის საპოლიციო მოდიფიკაცია აღნიშვნით „Riot Gun“ (თოფი არეულობისთვის).

Winchester M1897 „Riot Gun“

Winchester M1897 „Riot Gun“ წარმოადგენდა M1897 „Trench Gun“-ის ანალოგს. მთავარ განსხვავებას წარმოადგენდა კონსტრუქციიდან ამოღებული ხიშტ-დანის სამაგრი და ლულაზე დამაგრებული პერფორირებული გარსაცმი, რომელიც სამართალდამცავებს და პოლიციელებს არ ესაჭიროებოდათ. Winchester M1897 „Riot Gun“ გამოიყენებოდა პოლიციაში, პენიტენციალურ სისტემებში როგორც პატიმრების დაცვის იარაღი, ციხეების საყარულო სამსახურებში და ფოსტაში. ასევე მას არალეტალურ ვაზნებთან ერთად იყენებდნენ საპროტესტო აქციების ან არეულობების დროს ხალხის დასარბევად.

„Trench Gun“ ტიპის იარაღები მათ შორის Winchester M1897 „Trench Gun“ აქტიურად გამოიყენებოდა მეორე მსოფლიო ომის პერიოდშიც. ამ დროისთვის აშშ-ს არმიის ასორტიმენტი სასანგრე თოფების კუთხით იყო კიდევ უფრო მდიდარი, ვიდრე პირველი მსოფლიო ომის დროს.  „Trench Gun“-ტიპის სასორტიმენტში Winchester M1897 „Trench Gun“-ის გარდა შედიოდა Winchester Model 1912 „Trench Gun“, Stevens M520-30 „Trench Gun“, Ithaca M37 „Trench Gun“, რომელთა სამხედრო კარიერა შემდგომ  კორეის და ვიეტნამის ომშიც გაგრძელდა.

Stevens M520-30 „Trench Gun“

Ithaca M37 „Trench Gun“

Winchester M1897 სხვადასხვა ვარიანტის სახით იწარმოებოდა 1950-ანი წლების შუა პერიოდამდე. გარკვეული წყაროების თანახმად მათი წარმოება შეწყდა 1957 წელს და სულ 1897 წლიდან 1957 წლამდე დამზადებულ იქნა 1 მილიონზე მეტი ეგზემპლარი. ამას გარდა მცირე პარტიების სახით ჩინური კომპანია „Norinco“ დღემდე ამზადებს Winchester M1897 „Trench Gun“-ის და “Riot Gun“-ის რეპლიკებს, რომელიც ცნობილია აღნიშვნით „Norinco 97“.

COLT MARSHAL

1954 წელს კოლტის ფაბრიკამ რევოლვერის „Official Police“ ბაზაზე შექმნა მოდელი, რომელიც წარმოებაში წავიდა ამბციური სახელწოდებით Colt “Marshal”. იგი მზადდებოდა ორი კონფიგურაციით: 1. 2 ინჩიანი ლულით (51მმ); 2. 4 იჩნიანი ლულით (102 მმ). სხვაობა იყო ასევე რევოლვერის დაფარვაში. ძირითადად რევოლვერი Colt “Marshal” იწარმოებოდა შავი ფერის პრიალა ოქსიდირებით, ხოლო მცირე რაოდენობით ზმადდებოდა მონიკელებული დაფარვითაც.

Colt “Marshal” 4 ინჩიანი ლულით და ორიგინალური მუყაოს კოლოფით

Colt “Marshal” წარმოადგენდა ორმაგი მოქმედების მქონე რევოლვერს, ფოლადის ჩარჩოთი. სროლა შესაძლებელი იყო როგორც ორმაგი მოქმედებით (DA), ასევე ჩახმახის წინასწარ მსროლელის მიერ შეყენებით (SA). 

Colt “Marshal” 2 ინჩიანი ლულით

ფაქტიურად რევოლვერი Colt "Marshal" არ განსხვავდებოდა მოდელისგან Colt „Official Police“. მთავარ სხვაობას წარმოადგენდა ლულაზე შესრულებული წარწერა „COLT MASRHAL“. 

Colt „Official Police“ სტანდარტული კონფიგურაციით მზადდებოდა 6 ინჩიანი ლულით, თუმცა არსებობდა 2 და 4 ინჩიანი ლულის მქონე ვარიანტებიც. აქედან გამომდინარე შიეძლება ითქვას, რომ მოდელი Colt “Marshal” წარმოადგენდა ერთგვარ მარკეტინგულ ნაბიჯს იმისთვის, რომ რევოლვერი ყოფილიყო უფრო გაყიდვადი.

Colt „Official Police“ 2 ინჩიანი ლულით

ვინაიდან Colt “Marshal” იყენებდა რევოლვერის Colt „Official Police“ ჩარჩოს მისი გაბარიტები და წონა 2 ინჩიანი ლულის მქონე ვარიანტის შემთხვევაში იყო უფრო მეტი, ვიდრე ჰქონდა იმ პერიოდისთვის პოპულარულ (ასევე 2 ინჩიანი ლულის მქონე) „მოკლეცვხირიან“  რევოლვერს Colt „Detective Special“.

ფურცელი COLT-ის 1956 წლის სავაჭრო ცნობარიდან (კატალოგიდან). ნახატზე კარგად ჩანს რევოლვერის ჩარჩოს გაბარიტული სხვაობა ლეგენდარულ Colt Agent-თან და Colt Detective Special-თან შედარებით. 

ალბათ Colt “Marshal”-ის არაპოპულარულობა, სწორედ მისი წონით და გაბარიტებით იყო განპირობებული. რატომ უნდა ეყიდა ვინმეს მოკლეცხვირიანი რევოლვერი შედარებით დიდი გაბარიტებით და წონით, როდესაც ხელმისაწვდომი იყო მისი მსგავსი Colt „Detective Special“ უფრო კომპაკტურ ზომაში და წონაში?

Colt “Marshal” სერიულად იწარმოებოდა 1954 წლიდან 1956 წლის ჩათვლით და სულ ამ პერიოდში დამზადებული რევოლვერების საერთო რაოდენობამ შეადგინა 2500 ერთეული. ვინაიდან მათი რაოდენობა საკმაოდ მწირია, დღეს კოლექციონერები მზად არიან სოლიდური თანხა გადაიხადონ კარგ კონდიციაში მყოფ რევოლვერში. ამ სტატიის დაწერის მომენტში Colt “Marshal”-ის ღირებულება სხვადასხვა ინტერნეტ აუქციონებზე მისი მდგომარეობიდან და კომპლეკტაციიდან გამომდინარე მერყეობს 1200-3200 აშშ დოლარის ფარგლებში.

S&W LIGHTWEIGHT, M13

 S&W LIGHTWEIGHT, M13 და მისთვის განკუთვნილი ტყავის ბუდე

მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაიწყეს მუშაობა როგორც ბომბდამშენი, ასევე რეაქტიული გამანადგურებელების საერთო მასის (წონის) შემსუბუქებაზე. საერთო წონის შემსუბუქება გულისხმობდა, როგორც თვითვმფრინავის დეტალების, ასევე აპარატურის და ეკიპაჟის წევრების აღჭურვილობაში შემავალი ნივთების წონის შემცირებასაც. ზემოაღნიშნული მოცემულობა ემსახურებოდა იმას, რომ ამერიკის სამხედრო-საჰაერო ძალებს საჭიროების შემთხვევაში რაც შეიძლება ღრმად შეეღწიათ საბჭოთა კავშირის საჰაერო სივრცეში. ამიტომ თვითმფრინავის ბორტზე არსებული ეკიპირების ყოველ კილოგრამს ჰქონდა ძალიან დიდი მნიშვნელობა. ამას გარდა არსებობდა მოსაზრება, რომ ზებგერითი თვითმფრინავიდან კატაპულტირებისას მფრინავის სხეულზე დამაგრებულ ბუდეში (კაბურაში) მოთავსებული ცეცხლსასროლი იარაღი დიდი წონის შემთხვევაში ინირციული ზემოქმედებისგან მოწყდებოდა, რაც გამოიწვევდა იარაღის დაკარგვას.

სწორედ ამ მიზნით ამერიკის სამხედრო საჰაერო ძალებმა (US Air Force) 1951 წელს კოლტის ფაბრიკასთან გააფორმა ხელშეკრულება. ხელშეკრულების ფარგლებში კოლტს უნდა დაემზადებინა და მიწოდებინა კომპაკტური ზომის და რაც მთავარია ზემსუბუქი რევოლვერი, რომელიც შემდგომ ცნობილი გახდა სახელწოდებით COLT M13 “Aircrewman”. სტატია ამ რევოლვერზე შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე >>> COLT M13 “Aircrewman”.

COLT M13 “Aircrewman” წარმოადგენდა COLT „Cobra“-ს გადამუშავებულ ვარიანტს. ცნობისთვის COLT „Cobra“ იყენებდა ფოლადის ლულას, ფოლადის დოლურას და ალუმინისგან დამზადებულ ჩარჩოს. ხოლო COLT M13 “Aircrewman”-ის შემთხვევაში როგორც ჩარჩო, ასევე დოლურაც ალუმინის შენადნობისგან იყო დამზადებული, რაც მინიმუმამდე ამცირებდა რევოლვერის საერთო მასას (წონას). ამრიგად კომპანიამ COLT დაიწყო ამერიკის სამხედრო საჰაერო ძალებისთვის (USAF) რევოლვერების მიწოდება.

ამავე პერიოდში კომპანია COLT-ის მთავარი კონკურენტი სმიტ და ვესონი (S&W) იწყებს საკუთარ რევოლვერზე მუშაობას, რომელიც COLT M13 “Aircrewman”-ის საპირწონე უნდა ყოფილიყო. 1952 წელს კომპანია სმიტ და ვესონმა წარმოებაში ჩაუშვა მცირე ზომის რევოლვერი. აღნიშნული რევოლვერი წარმოადგენდა მისი ცნობილი მოდელის „Military & Police“ ერთგვარ მოდიფიკაციას და აგებული იყო K-frame ტიპის ალუმინის ჩარჩოზე (Air weight). თავდიპირველად რევოლვერს მიენიჭა აღნიშვნა M&P AIRWEIGHT. აღნიშნული რევოლვერი 1953 წლის აპრილში გამოცადა ამერიკის სამხედრო საჰაერო ძალების (USAF) საავიაციო სტრატეგიულმა სამეთაურო კომისიამ და ოფიციალურად იქნა მიღებული შეიარაღებაში, აღნიშვნით „Revolver, Lightweight, M13“. სულ გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად კომპანია „Smith & Wesson-ს უნდა დაემზადებინა 40 000 ცალი რევოლვერი „Lightweight, M13“.

რევოლვერის ჩარჩოზე ზემოთა მხრიდან შესრულებული იყო მარკირება წარწერის სახით „REVOLVER, LIGHTWEIGHT, M13“, ხოლო სახელურის ზურგზე წარწერა „Property of U.S. Air Force“. პისტოლეტის ჩარჩოზე მარცხენა ქვედა მხარეს სასხლეტის დამცავი კავის ზემოთ დატანილი იყო მარკირება P ასოს სახით, რაც ნიშნავდა რომ რევოლვერმა გაიარა გამოცდა.

ისევე როგორც კოლტის მიერ წარმოებული COLT M13 “Aircrewman”, სმიტ ენდ ვესონის რევოლვერის ჩარჩოც და დოლურაც დამზადებული იყო მსუბუქი ალუმინის შენადნობისგან, რომლის წყალობითაც მისი საერთო წონა შეადგენდა 407 გრამს (14.375 oz.).

Smith & Wesson Lightweight М13-ს გრდა აშშ-ს სამხედრ-საჰაერო ძალების პილოტებისა იყინებედნენ ასევე  სტრატეგიული საავიაციო სამეთაუროს (SAC) სარაკეტო შახტების შემადგენლობა. ასევე რევოლვერი პირად შეიარაღებაში ჰქონდათ სამხედრ-საჰაერო ძალების სპეციალური საგამოძიებო სამმართველოს (OSI-Office of Special Investigations) აგენტებს, არმიის კონტრდაზვერვის კორპუსს (CIC-Counter Intelligence Corps) და სამხედრო პოლიციას.

COLT M13 “Aircrewman”-ის ანალოგიურად Smith & Wesson М13-ის კონსტრუქციაში გამოყენებული მსუბუქი ალუმინის შენადნობისგან დამზადებული დოლურა ვერ უძლებდა სტანდარტული მუხტის მქონე .38 Special ტიპის ვაზნას და ხშირი იყო დოლურის დაბზარვა ან საერთოდ გახეთქვა. სწორედ ამიტომ აშშ-ს სამხედრო-საჰაერო ძალებმა 1956 წელს შეიარაღებაში მიიღო დაბალწნევიანი (low-pressure) ვაზნა .38 Special M41. აღნიშნული ვაზნა დამუხტული იყო სრულიად მეტალის გარსიანი (FMJ) ტიპის მრგვალცხვირიანი ტყვიით. ტყვიის მასა შეადგენდა 130 გრეინს (8,42 გრამი), საწყისი სიჩქარე 4 ინჩიანი (100მმ) სიგრძის ლულიდან შეადგენდა 220მ/წამს (725 FPS), ხოლო ენერგია 203 ჯოულს. აღსანიშნავია, რომ COLT M13 “Aircrewman”-იც და ანალოგიურად Smith & Wesson М13-იც იყენებდა 2 ინჩიან (51მმ) მოკლე ლულას. შესაბამისად ეს ციფრები ამ რევოლვერებიდან სროლის შემთხვევაში იქნება კიდევ უფრო მოკრძალებული.

აღსანიშნავია, რომ მაქსიმალური წნევა .38 Special M41 ტიპის ვაზნების გამოყენებისას არ აღემატებოდა 13 000 PSI-ს (Pounds per Square Inch) (90 MPa), მაშინ როდესაც სტანდარტული მუხტის მქონე ვაზნების შემთხვევაში წნევა იყო დაახლოებით 16 500-17 000 PSI. მიუხედავად დაბალწნევიანი ვაზნების გამოყენებისა, ალუმინის შენადნობისგან დამზადებული დოლურა ძალიან მალე გამოდიოდა მწყობრიდან. შესაბამისად 1957 წელს კომპანია Smith & Wesson-მა შეწყვიტა რევოლვერის S&W LIGHTWEIGHT, M13 წარმოება.

1959 წელს COLT M13 “Aircrewman” და Smith & Wesson М13  ამოღებულ იქნა აშშ-ს სამხედრო საჰაერო ძალების შეიარაღებიდან. ამ რევოლვერების უმეტესი ნაწილი დაექვემდებარა განადგურებას (უტილიზაციას). თუმცა გარკვეული ნაწილი არალეგალური გზით მოხვდა სხვადასხვა პირების საკუთრებაში. ამაზე ჩვენ უკვე დავწერეთ სტატიაში კოლტის რევოლვერის შესახებ. ვინაიდან COLT M13 “Aircrewman” გაცილებით მცირე რაოდენობით დამზადდა (დაახლოებით 1100-1200 ცალი) მათი ნახვა დღეს თითქმის შეუძლებელია, ხოლო Smith & Wesson М13  დამზადდა დაახლოებით 40 000 ცალი, შესაბამისად რაც გადაურჩა განადგურებას მოხვდა კერძო კოლექციონერების ხელში და იშვიათად მაგრამ მაინც გამოჩნდება ხოლმე აშშ-ს სხვადასხვა აუქციონებზე.

Smith & Wesson Model 12, მისთვის განკუთვნილი ორიგინალური მუყაოს კოლოფი და საწმენდი ღერო თავისი ჯაგრისით. ფოტოზე გამოსახული ვარიანტი გახლავთ ტრაპეციული ფორმის სახელურით. იწარმოებოდა ასევე მომრგვალებული დაბოლოვებითაც. ასევე იწარმოებოდა 4 ინჩიანი ლულითაც.

მიუხედავად ხანმოკლე სამხედრო კარიერისა, რომელიც მსუბუქი ალუმინის შენადნობისგან დამზადებული დოლურით იყო განპირობებული, Smith & Wesson Lightweight М13-მა სხვა ფორმით გააგრძელა ცხოვრება. კომპანია Smith & Wesson აწარმოებდა რევოლვერის კომერციული სახელწოდებით Smith & Wesson M&P AIRWEIGHT, რომელიც ცნობილია ასევე როგორც Smith & Wesson Model 12. აღნიშნული რევოლვერი Smith & Wesson М13-ისგან განსხვავდებოდა იმით, რომ იყენებდა მხოლოდ ალუმინის შენადნობისგან დამზადებულ მსუბუქ ჩარჩოს, ხოლო დოლურა ფოლადისგან იყო დამზადებული. მისი წონა შეადგენდა 510 გრამს (18 oz.).

S&W Model 32 "Terrier"

 

S&W Model 32 "Terrier"

1920-ანი წლების დასაწყისში კომპანია COLT იწყებს ახალ მცირეგაბარიტიან რევოლვერზე მუშაობას, რომელიც დასრულებული სახით გამოჩნდა 1927 წელს, ხოლო  1928 წელს ჩაეშვა სერიულ წარმოებაში. აღნიშნული რევოლვერი ცნობილი გახდა სახელწოდებით Colt “Banker's Special“. სტატია აღნიშნულ რევოლვერზე შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე -> Colt “Banker's Special“ 

კოლტის ახალი რევოლვერი მოხვდა აშშ-ს რკინიგზის  საფოსტო განყოფილების (Railway Mail Service) შეიარაღებაში. ასევე Colt Banker's Special გარკვეული რაოდენობით მოხვდა ნიუ ჯერსის პოლიციაში და ჩრდილოეთ ამერიკის ტერიტორიაზე მოქმედ სხვადასხვა სამართალდამცავ უწყებათა რიგებში.

მოგვიანებით კომპანია COLT-ის მთავარმა კონკურენტმა  Smith & Wesson-მა დაიწყო ანალოგიურ მცირეგაბარიტიან რევოლვერზე მუშაობა და 1936 წელს წარმოადგინა  Smith & Wesson Model 32 იგივე Smith & Wesson „Terrier“ (აღნიშნავდნენ ასევე როგორც „S&W .38/.32“).

Smith & Wesson Model 32 „Terrier“ წარმოადგენდა მოდელის Smith & Wesson „Regulation Police“ ერთგვარ ვარიანტს, რომელშიც შეტანილ იქნა გარკვეული ცვლილებები. კერძოდ: რევოლვერი იყენებს 2 ინჩიან ლულას და Smith & Wesson Model 1903-ისთვის დამახასიათებელ მოკლე ჩარჩოს (აღნიშნული ჩარჩო Smith & Wesson-ის ნომენკლატურის თანახმად გახლავთ ეგრეთწოდებული I-frame). მიუხედავად იმისა, რომ Smith & Wesson Model 1903-ის ჩარჩო გათვლილია .32 კალიბრის ვაზნაზე, კომპანია Smith & Wesson-ნმა Model 32 „Terrier“-ისთვის შეარჩია .38 S&W ტიპის ვაზნა. სწორედ აქედან მომდინარეობს რევოლვერის მეორე დასახელება „S&W .38/.32“.

ვაზნა .38 S&W თავის ბალისტიკური და საბრძოლო თვისებებით მცირედით ჩამორჩება ყველზე პოპულარულ რევოლვერის ვაზნას .38 Special, თუმცა მისგან განსხვავებით ვაზნა .38 S&W სიგრძეში არის უფრო მოკლე, რაც იძლევა შესაძლებლობას რომ რევოლვერის დოლურაც იყოს მაქსიმალურად მოკლე. ამდაგვარად დოლურის დამზადებაზე იხარჯება უფრო ნაკლები ფოლადი და მოკლე დოლურის გამო რევოლვერის წონაც არის უფრო მსუბუქი.

რევოლვერის Smith & Wesson Model 32 „Terrier“ წარმოება პირვანდელი სახით გაგრძელდა მეორე მსოფლიო ომის ბოლომდე, ხოლო მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მის კონსტრუქციაში ცადეს გარკვეული ცვლილებების შეტანა და გაჩნდა გარდამავალი ვარიანტები რომელმაც საბოლოოდ 1961 წელს ჩაანაცვლა ადრეული. განახლებულ ვარიანტს მიენიჭა აღნიშვნა Model 32-1 „Terrier“.

Model 32-1 „Terrier“

Model 32-1 „Terrier“ ადრეული მოდელისგან განსხვავებით იყენებდა არა I-frame ტიპის ჩარჩოს არამედ J-frame ტიპის ჩარჩოს. მთავარ ვიზუალურ სხვაობას ამ ჩარჩოებს შორის წარმოადგენს მასზე არსებული დამჭერი ხრახნების რაოდენობა. ადრეული მოდელის I-frame ტიპის ჩარჩოზე მარჯვენა მხრიდან შესრულებულია 4 ხრახნი (ერთი ზემოთა ნაწილში, ორი ქვედა ნაწილში და ერთი სახელურის პანელს მიღმა ზედა მარცხენა კუთხეში ხოლო დამატებით მეხუთე ხრახნი განთავსებულია სასხლეტის დამცავი კავის და ჩარჩოს გასაყარზე წინა მხრიდან. ამიტომ ასეთ ჩარჩოს Smith & Wesson-ის რევოლვერების კოლექციონერები უწოდებენ 5 ხრხახნიან ჩარჩოს ე.წ. „5 Screw“. მოგვიანებით პარტიებზე გამოყენებულ იქნა 4 ხრახნიანი ე.წ. „4 Screw“ ტიპის ჩარჩო ხოლო განახლებული მოდელები Model 32-1 იყენებდა 3 ხრახნიან „3 Screw“ ჩარჩოს.

სხვაობა იყო ასევე წინა სამიზნე მოწყობილობაშიც. მეორე მსოფლიო ომამდელი და ომის პერიოდში დამზადებული რევოლვერების წინა სამიზნე მოწყობილობა არის მრგვალი ფორმის, ხოლო 50-ანი წლების ბოლოსკენ  წარმოებულ გარდამავალ ვარიანტებზე და Model 32-1-ზე წინა სამიზნე გახდა დამრეცი წაკვეთილი ფორმის.

განახლებული ვარიანტი Model 32-1 „Terrier“ გარკვეული წყაროების თანახმად იწარმოებოდა 1970 წლის ბოლომდე. ხოლო გარკვეული წყაროები ამბობს, რომ დამზადებული და ფაბრიკის მარაგში არსებული დეტალებისგან მათი წარმოება მცირე სერიებად გაგრძელდა 1974 წლამდე.

რევოლვერის ტაქტიკურ ტექნიკური მახასიათებლები ასე გამოიყურება: